Voor de 29ste keer is de lange smalle Zwaan-kalender weer uit gekomen. Ieder jaar door een andere ontwerper vorm gegeven en dit keer waren het Rob Stolte en Maarten Dullemeijer van ontwerpbureau Autobahn uit Utrecht die de uitdaging hebben opgepakt. Rob en Maarten vonden het leuk, en ook belangrijk, om vanuit hun initiatief van de Groene Offerte (www.groeneofferte.nl) met de Zwaan-kalender van 2012 te laten zien welke duurzame materiaalkeuzes je als grafisch ontwerper kunt maken.
In deze kalender zijn 12 verschillende papiersoorten van papierleveranciers gebruikt, die elk een duurzaam karakter hebben. Het ene soort is bijvoorbeeld volledig gemaakt van gerecyclede papiervezels, een tweede soort van algen uit de lagune van Venetië, een derde is volledig boomvrij en gemaakt van kalk, enzovoorts, enzovoorts. Op elk blad is terug te lezen welke milieuprestaties te behalen zijn.

Een ware inspiratiekalender dus die uitdaagt om keuzes te maken. Het idee inspireerde de bedenkers zelf tot het maken van compleet nieuwe natuurlijke papieren. Eigenhandig hebben zij twaalf verschillende soorten bladeren, naalden en natuurproducten verzameld om evenzoveel unieke papieren te laten maken bij De Middelste Molen in Loenen. Molenaar Piet en zijn team vrijwilligers hebben op ambachtelijke wijze speciaal voor de Zwaan-kalender van 2012 deze twaalf natuurlijke papiersoorten gemaakt. Welke materialen er gebruikt zijn? Ook dit is na te lezen op de kalenderbladen.

De eerste duurzame keuze die de gebruiker zal moeten maken is de volgende: “Ga ik hem gebruiken als notitiekalender voor 2012 of ga ik hem gebruiken als verjaardagskalender?” Als het de notitiekalender wordt, dan kan de kalender zo vanuit de doos aan de wand. Wordt het echter de verjaardagskalender, dan zal de gebruiker de achterbladen 180 graden moeten omdraaien, zodat de kleurtjes die het weekendritme aangeven niet meer meespelen en de kalender meerdere jaren achter elkaar gebruikt kan worden.

Van het gehele productieproces is een making-of film gemaakt, welke te zien is op www.zwaan.nl

Papiersoorten die gebruikt zijn
Het papier dat gemaakt is in de Middelste Molen, is gemaakt van pure katoen. Iedere maand heeft zijn eigen bladeren, naalden, of grassen toegevoegd gekregen.

Januari = berkenblad, Februari = brandnetel, Maart = tuinturf, April = gras, Mei = potpourri, Juni = essenblad, Juli = taxus, Augustus = tarwe, September = lindenblad, Oktober = riet, November = varenblad, December = spar (1000 ex.), wintereik (350 ex.)

Januari Stone Paper, 200 mu
Leverancier: Proost en Brandt
Bijzonderh.: Treefree, milieuvriendelijke kunststofvervanger
Certificaten: Cradle-to-Cradle
Stone Paper is een groen alternatief voor kunststof. Er is geen enkele boom voor gekapt en het bestaat uit 80% calcium carbonaat en 20% pe/pp. Bij de productie van Stone Paper wordt er 80% minder CO2 uitstoot veroorzaakt in vergelijking met papier. Stone Paper is waterbestendig en heeft een hoge scheurweerstand. Het voelt als papier en kan in offset worden bedrukt, ook is het geschikt voor voedselcontact.

Februari Revive 100 natural mat, 150 g/m2
Leverancier: Proost en Brandt / BührmannUbbens
Bijzonderh.: Alle restanten worden hergebruikt
Certificaten: EU Flower, der Blaue Engel
Revive 100 natural mat wordt geproduceerd volgens het 100% recycled concept: alle restanten worden gerecycled. De vezels die worden gebruikt om revive 100 natural mat te maken komen van post-consumer papierafval, waarvan 60% wordt omgezet in herbruikbare papiervezels. Van de restproducten bestaat 37% uit te korte restvezels, inktresten en calcium carbonaat en wordt als grondstof voor de productie van cement gebruikt. Het resterende wordt gebruikt voor stadswarmte of mest.

Maart Munken Lynx Rough, 150 g/m2
Leverancier: Antalis
Bijzonderh.: Goed watermanagement
Certificaten: FSC, EMAS
Munken Lynx Rough staat voor goed watermanagement. Naast de reductie van watergebruik binnen het fabricageproces is de kwaliteit van het gebruikte water, dat na het productieproces wordt terug gegeven aan de rivier, het speerpunt van de producent van de Munken soorten. Kenmerkend voor het gebruikte water is de smaak. Het kan met slechts één filtering gewoon gedronken worden! Dat doet men in de fabriek dan ook dagelijks. Munken Lynx Rough is een houtvrij offset met een natuurlijk papiergevoel.

April Plano Superior, 160 g/m2
Leverancier: Papyrus Groep Nederland
Bijzonderh.: Aantoonbaar geringere milieubelasting
Certificaten: FSC, Nordic Swan, EU Flower
Plano Superior is een hoogwaardig houtvrij ongestreken papier op basis van eucalyptus pulp. Wereldwijd is 60% al het ongestreken papier gemaakt van houtvezels van de eucalyptusboom. Een boom die al in 8 jaar volgroeit is, in tegenstelling tot een naaldboom die pas na ±60 jaar gekapt kan worden. Plano superior onderscheidt zich door een aantoonbaar geringere milieubelasting tijdens de levenscyclus dan een vergelijkbare papiersoort zonder Nordic Swan- of EU-flower-milieukeurmerk.

Mei Reviva Color, 120 g/m2
Leverancier: BührmannUbbens
Bijzonderh.: 100% recycled, opdikking 1.8, houthoudend
Certificaten: der Blaue Engel
Reviva Color is 100% gerecycled ongestreken papier met een opdikking van maar liefst 1.8. Deze opdikking wordt verkregen door tijdens het productieproces extra lucht tussen de vezels te blazen. Dit maakt Reviva Color uitermate geschikt om een brochure of boek meer body te geven met een relatief laag gewicht.
Bovendien is Reviva Color een vezelige en houthoudende papiersoort, waardoor het zacht aanvoelt en een goede opaciteit (lichtondoorschijnendheid) heeft. Reviva Color is verkrijgbaar in wit en diverse kleuren.

Juni Shiro Alga Carta, 120 g/m2
Leverancier: Papyrus Groep Nederland
Bijzonderh.: Gemaakt van algen uit de lagune van Venetië
Certificaten: FSC
Shiro Alga carta is een uncoated papiersoort vervaardigd uit een combinatie van FSC-gecertificeerde papiervezels en algen uit de lagune van Venetië. In het water rondom Venetië heeft men veel last van snelgroeiend alg. Door de algen te gebruiken als grondstof voor papier, wordt het dichtslibben van de lagune tegengegaan en het milieu gespaard. Het toevoegen van houtvezels is nodig om het papier stevigheid te geven.

Juli Mohawk LOOP Supersmooth, Eco White, 176 g/m2
Leverancier: CHRISTIAANJANSSEN.NL
Bijzonderh.: CO2-neutraal geproduceerd.
Certificaten: FSC
Mohawk was de eerste fabriek die voor het maken van hun papieren bewust heeft gekozen voor het inzetten van windenergie. Mohawk LOOP is de topkwaliteit gerecycled papier van deze fabriek; 100% post consumer waste met FSC keurmerk.

Augustus Hello Fat Matt Natural 1.3, 150 g/m2
Leverancier: BührmannUbbens / Proost en Brandt
Bijzonderh.: Opdikking 1.3, fabriek EMAS en ISO 14001-gecertificeerd
Certificaten: FSC
Hello Fat Matt Natural 1,3 onderscheid zich van andere gestreken papiersoorten door zijn opdikking van 1.3. Er zijn niet veel papierfabrieken die een machine gestreken (mc) papiersoort maken met een opdikking. Door te kiezen voor Hello Fat Matt, wordt het gewicht van het drukwerk aanzienlijk minder bij een gelijk blijvende dikte.
Verder wordt Hello Fat Matt gekenmerkt door een constante en warme tint en wordt geproduceerd zonder optische witmakers in een fabriek die EMAS en ISO 14001-gecertificeerd is.

September Cocoon, 160 g/m2
Leverancier: Antalis
Bijzonderh.: Cocoon staat voor Smart Recycling.
Certificaten: Europees Ecolabel, FSC
Cocoon is 100% gerecycled papier en wordt geheel ecologisch geproduceerd met behulp van een bijzonder vooruitstrevende aanpak. Papierfabrikant Arjowiggins heeft contracten met kantoren in Parijs, op slechts 100 km afstand van de pulpfabriek voor het aanleveren van gebruikt kantoorpapier. Dit papier wordt al bij de gebruiker gesorteerd op kwaliteit. Het resultaat is een hoogwaardig 100% recycled papier met een heldere witte uitstraling.

Oktober Core Coated silk, 150 g/m2
Leverancier: BührmannUbbens
Bijzonderh.: Energievriendelijk geproduceerd.
Certificaten: PEFC
In de fabriek van CORE Coated wordt zowel de pulp als het papier gemaakt. De reststoffen die bij de productie van de pulp achterblijven worden gebruikt voor het opwekken van bio-energie. Zoveel dat de complete fabriek er voor het overgrote deel op kan werken. Om de energieconsumptie nog verder te beperken, werkt men alleen met FSC gecertificeerde bomen uit de nabije omgeving. De factor transport wordt hierdoor tot het minimale beperkt.

November Revive 100 white silk, 150 g/m2
Leverancier: Proost en Brandt / BührmannUbbens
Bijzonderh.: 100% recycled, hoge witheid
Certificaten: FSC recycled, EU Flower
Revive 100 white is gemaakt van 100% gerecycled papier en onderscheid zich door zijn hoge witheid, weinig inktspikkels en hoge opaciteit. Het doet visueel en papiertechnisch niet onder voor papier van nieuwe vezels. Het is verkrijgbaar in een uitgebreid assortiment.

December Conqueror Bamboo natural white, 160 g/m2
Leverancier: Proost en Brandt / BührmannUbbens
Bijzonderh.: CO2-neutraal geproduceerd, bamboe-vezels
Certificaten: FSC
Conqueror Bamboo is gemaakt van een mix van 50% bamboevezels en 50% nieuwe FSC-gecertificeerde papiervezels. De Conqueror Bamboo natural white-uitvoering is tevens vrij van optische witmakers.
Net als bomen is bamboe een hernieuwbare grondstof, met dit verschil dat bamboe veel sneller groeit. Bovendien hoeft bamboe, een grassoort, na het kappen niet herplant te worden en is de vezelopbrengst vele malen hoger. Daartegenover staat dat bamboeplantages in Europa niet voorkomen en er dus meer CO2-uitstoot vrijkomt tijdens transport naar Nederland. De productie van alle Conqueror papiersoorten geschiedt wel CO2-neutraal.

Idee en ontwerp: Rob en Maarten van Autobahn, Utrecht
Papier kalenderbladen: Middelste Molen, Loenen (Molenaar Piet en groep vrijwilligers)
Vellen snijden: Zwaan, eerst met de hand doorsnijden, daarna tot bruto formaat
Pregen schrijfvlakjes: Verhil Foliedruk, Amsterdam (er kwam zoveel troep vanaf, dat de Marco’s bang zijn dat er straks een boom in vanuit hun machine groeit, ze doen dit nooit meer)
Laserstansen: ID Laser, Westzaan (100 uur werk geweest!)
Schoonstansen: ISA Stans, Wormerveer (schoonsnijden kon niet vanwege preegvlakjes, maar zou ook nooit exact goed gegaan zijn omdat het papier zo golft)
Tussenbladen drukken: Zwaan uiteraard (12 verschillende soorten met eigen duurzaamheidskarakter, geleverd door de 5 Paper Battle bondgenoten)
Doos drukken: Helder Zeefdruk, Wormerveer
Doos stansen: Argent, Wormerveer (zij hebben ook de doos bedacht)
Verpakken: Van Velzen (touw is van hennep, handvergaard)
Film: Niels Mud