Frederik Mullerlezing nr.1, David McKitterick – Where next with book history. Bij de Best Verzorgde Boeken 2010

Wat is je favoriete papier en waarom?
Ersatz. Volgens mij het meest bekend als dat knisperende papier waar je bosje bloemen in gerold wordt. Het liefst ook nog eens – net niet sluitend – in twee kleuren bedrukt met een cliché. Ook zoiets: dat dunne papier dat in je in schoenendozen en luxeverpakkingen vindt (Mousselines Couleur). Je kan het via Christiaan Janssen laten bedrukken. Prachtig. Helaas heb ik nog geen enkele opdracht die kant op kunnen buigen.
Ik gebruik graag Munken Lynx of Biotop, maar ik schuw een glad, wit papiertje als Olin Smooth ook niet. Een glanzend MC gebruik ik zelden, met name omdat ik dit niet graag aanraak. Ik vind het een naar gevoel, een beetje vergelijkbaar als met je nagels over het schoolbord krassen. Maar toch, als de toepassing echt vraagt om iets glimmends, dan zet ik het in. Dat pakte goed uit in het cahier t.b.v. de Frederik Mullerlezingen: Munken Print 1.5 gecombineerd met een Gloss MC.

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
Voor een briefpapiertje dat vooral een ambachtelijk uitstraling moest hebben, gebruikte ik ooit het bovenvel van Reacto 60 grams, een zelfkopiërend papier. Zo oogt het meer als een sympathieke aftekenbon of bestelformulier, dan een heuse factuur. Het Muizenhuis wilden we de uitstraling van een ouderwets prentenboek meegeven, dus kozen we voor een houtvrij offset (van Sappi). Best wel leuk dat de uitgever dit aandurfde, want het boek bevat voor tweederde fotografisch beeld. Het wordt op maat gelithografeerd. Vorig jaar heb ik een stofomslag annex krakend inpakpapier, een lang gekoesterde wens. Helaas niet op Ersatz, daar wilde deze drukkerij niet aan.

Stofomslag, inpakpapier en patroonvel om het boek Coen trakteert op 60 grs Hi-Speed Opaque. Bij de Best Verzorgde Boeken 2012

Detail Muizenhuis, het stoffelijke van de muis wordt benadrukt door ongestreken papier

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Het is een heel belangrijk onderdeel, want hiermee onderscheidt het zich bijvoorbeeld van digitale producties. Helaas wordt het bij veel boekproducties steeds moeilijker om hierin zelf een keuze te mogen maken, want dat doet de productieafdeling. Die let iets minder op uitstraling, maar vooral op de financiën. Maar ik zie wel dat dit in de toekomst veel meer verschil gaat maken: het wordt namelijk óf een digitale productie, of een mooi verzorgd object. Met oog voor details, waaronder tactiliteit.

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
In kleinere of artistieke producties als geboortekaartjes, poëziebundels, persoonlijke huisstijlen of kunstboeken maken heel veel ontwerpers mooie, weloverwogen keuzes. Het is knap dit voor elkaar te krijgen bij grotere (commerciële) producties, dus waar marketingmensen het voor het zeggen hebben. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de stofomslagen van de ‘175 jaar Nijgh& van Ditmar-reeks’ die door Ron van Roon zijn ontworpen. Voor de boekhandel niet altijd handig denk ik, want kwetsbaar, maar wel even wat anders dan dat standaard mat of glans laminaat, al dan niet met glansfolie.

Stofomslag uit de serie 175 jaar Nijgh & Van Ditmar

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Nee, er is genoeg wat mij betreft. Misschien zelfs teveel. Het duizelt me soms zelfs van alle extra varianten en nieuwe namen.

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Dat de lithografie niet aansluit. Vooral als je – zoals ik – graag met ongestreken soorten werkt. Voor een serie nieuwsbrieven, gedrukt met zwart en een fluor op heel fijn krantenpapier (Aco Courantdruk 52 grs) gebruik ik een speciaal krantenprofiel. Voor ongestreken soorten een ander dan gestreken. Het klinkt zo simpel, maar hoe vaak ik dit toch niet aan drukkers en productiemedewerkers uit moet leggen…

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonster en/of collecties te komen?
Makkelijk. Ik heb inmiddels heb ik mijn stokpaardjes en anders houden de verschillende vertegenwoordigers me wel op de hoogte.

Hoe zie je de toekomst van papier?
Het zal altijd blijven bestaan, maar veel minder. Bijzondere soorten, die echt wat toevoegen aan de beleving, zullen overeind blijven en duurder worden. Romans, naslagwerken en magazines zullen op een gegeven moment vast allemaal digitaal verschijnen. Of ik dat nu fijn vind of niet. Ik weet het niet, uiteindelijk wordt papier dan wel weer meer overwogen ingezet en dat vind ik een mooi idee.

door Yolanda Huntelaar, Werkplaats Amsterdam

De Monsterkamer feliciteert Yolanda Huntelaar met de bekroning bij de Best Verzorgde Boeken 2012 van:
Karina Schaapman – Het Muizenhuis. Sam & Julia in het theater