Verslag Inloop + speciale gast: Loes Schepens en Vivienne van Leeuwen

Loes Schepens en Vivienne van Leeuwen van grafisch ontwerpbureau Eindeloos waren de speciale gasten tijdens de inloop van 7 mei. Gevestigd in hartje Den Haag ontwerpt Eindeloos naast websites ook bijzondere boeken waar het papierplezier vanaf spat. Hieronder – tussen de foto’s door – een korte samenvatting van de lezing. Fotografie: Justina Nekrašaitė.

Voor speciale boeken zal altijd belangstelling zijn, ook in het digitijdperk, is de overtuiging van Vivienne, want ‘papier is emotie’. Samen met Loes ontwerpt zij zo’n twee tot vier boeken per jaar, soms in eigen beheer, vaker in opdracht van culturele instellingen als het Mauritshuis, Toneelgroep De Appel en de Papier Biënnale. Als het klikt met een opdrachtgever gaat Eindeloos graag een lange relatie aan; zo ontwierpen Loes en Vivienne zeven catalogi (= veertien jaar) voor de Papier Biënnale. Alleen de economische crisis maakte aan deze relatie een einde.

Loes toont de eerste catalogus die zij maakte voor de Papier Biënnale uit 1996, met een omslag van Elefantenhaut. Het boek bestaat uit een catalogus deel en een redactioneel deel, de originele papiermonsters van de kunstenaars zijn in een passepartout gevat. Dit was mogelijk door de sterke, flexibele (Japanse) binding. Met haar handen buigt Loes de katernen heen en weer, de lenige rug van de omslag kan het hebben.

De omslag van de catalogus Papier en water (2004) is gemaakt van vilt waarop pulp werd gestort. Het werd gesneden van twee rollen van 5 meter breed. Complicatie was dat de ene rol een andere, dichtere structuur had dan de tweede, die veel opener was waardoor de inkt er doorheen viel.
De Limburgse papierfabriek Meerssen & Palm vervaardigde speciaal voor deze uitgave papier met als watermerk een papiermeermin. Oude watermerken van de Nederlandse bankbiljetten werden met een röntgenfoto gereproduceerd in deze catalogus. De hoofdstukbladen bevatten afbeeldingen van handgemaakt marmerpapier.

Eindeloos heeft geen verhalen over dingen die niet realiseerbaar bleken, al ging soms iets maar net goed. Zo was niet de gehele oplage van Papier en Water bij de opening klaar en bleek de cover van het proefexemplaar van Tijdloos papier (2002) gedrukt in plaats van gestanst.

Een prestigieuze opdracht was het ontwerp voor de Ando agenda 2015. Het verzoek kwam heel laat, in augustus 2014. ‘Geen punt,’ zeiden Loes en Vivienne. Sterker nog: de agenda werd een óde aan de punt. Bij het openslaan van de voorkant wordt een punt als analoge animatie zichtbaar. Per agendaweek verschilt het percentage van de punten waardoor iedere week anders is. Het agenda- en het verhalendeel (met allerlei weetjes over de punt) zijn met elkaar verweven middels uitslaanders. De Ando-agenda leverde Eindeloos behalve werkplezier ook een European Design Award op. En vanwege de enorme tijdsdruk soms ook een punthoofd.

Het bewerkelijke Wereldboek Amsterdam (2009) bestaat uit twee katernen waarin vakmensen over boeken schrijven. Een apart katern is gewijd aan de eigenschappen van papier. Dit katern bestaat uit zes vellen gescheurd papier die de textuur van het papier laten zien. Alle 500 exemplaren van het boek bestaan uit zo’n handmatig gescheurd katern. Eindeloos zette zonder schroom familie en vrienden aan het scheuren om de klus tijdig te klaren.

Het omslag van Nieuw en Oud (2013), een boek gemaakt in opdracht van de SHIE (Stichting Haags Industrieel Erfgoed), bestaat uit gerecycled gestanst papier. De balkjes op de voorkant verwijzen naar een gebouw van architect Oscar Niemeyer. Van alle locaties in het boek zijn oude en nieuwe foto’s opgenomen. Om de katernen zijn omslaanders heen gebonden die als afwisseling dienen voor de vertrouwde cadans van tekst en beeld. Het boek (oplage 1000 exemplaren) is vrijwel uitverkocht.

Loes vertelt dat Eindeloos niet veel aan acquisitie doet. Wel heeft het bureau in al die jaren een groot netwerk opgebouwd. Ook het maken van een mooi boek kan al reclame zijn. Zo leverde Geest van papier (2004) een nieuwe opdrachtgever op. Deze catalogus, met als thema de geschiedenis en religieuze betekenis van papier, is een persoonlijke favoriet van Loes. Hij bevat onder andere Koreaans offerpapier en ouwelpapier uit Europa. Door de verschillende soorten papier en de monstertjes was het een ingewikkelde productie. Gecompliceerd was ook Invisible Men (2014) voor kunstenaar Patricia Kaersenhout. Het thema ‘onzichtbare mannen’ kwam tot uiting in het ontwerp. Chromolux in het binnenwerk, het omslag gebonden met integraal binding, gelamineerd met glitters in vernis. Het leeslintje van rood garen was overigens afkomstig van… prijsknaller Zeeman.

In eigen beheer gaf Eindeloos Zonder woorden (2009) uit, een boek met foto’s en afbeeldingen van gebruiksvoorwerpen uit de nalatenschap van Viviennes vader, dansfotograaf Ger van Leeuwen. De foto’s werden zwart-wit gedrukt op Go Matt papier, de tussenvellen met afbeeldingen van gebruiksvoorwerpen zijn van metallic zilverpapier Curious. De oplage van 750 exemplaren is bijna uitverkocht, al is maken van boeken, al of niet in eigen beheer, niet automatisch winstgevend, weet Vivienne. ‘Maar als we zin hebben om iets moois te maken, dan dóen we dat gewoon!’