Op 1 juni 2017 was Renate Boere te gast tijdens de inloop in De Monsterkamer. Hieronder, tussen de foto’s door, het verslag geschreven door Taco Hidde Bakker. Fotografie: Justina Nekrašaitė.

Op wederom een zonnige vooravond is De Monsterkamer opnieuw afgeladen, voor de inloop met als speciale gast (sociaal) ontwerper, docent en auteur Renate Boere. Ze komt spreken over het initiëren van projecten en boekontwerpen. Sinds haar studie aan de KABK Den Haag begin jaren negentig heeft Boere circa 65 boeken ontworpen. Een ander belangrijk deel van haar praktijk bestaat uit ‘social design’, een vak waarin ze tevens lesgeeft aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Om allerlei redenen blijft het bij goede ideeën van studenten vaak bij ideeën, zegt Boere, en daarom heeft ze een workshop opgezet onder de naam Design & Research Station, waarin ze studenten begeleidt om daadwerkelijk projecten van de grond te krijgen.

Grafisch ontwerp kan als machtig instrument werken om maatschappelijke betrokkenheid mee te genereren. Via interactieve installaties, bedacht en uitgevoerd met studenten, wil Boere mensen laten begrijpen hoe politiek werkt. ProDemos, een voorlichtingscentrum over de democratische rechtsstaat, zag een van die installaties en werd enthousiast: “Zo moet het.” Met ProDemos werd een levensgrote stemwijzer ontwikkeld die op verschillende bevrijdingsfestivals in Nederland werd aangeboden. Via uitgedeelde stickervellen konden mensen reageren op een reeks stellingen, waarna hun vel een soort ponskaart werd waarmee een politieke voorkeur gegenereerd kon worden. Boere bedacht het systeem achter deze partijenwijzer, die zo populair bleek dat mensen er voor in de rij staan.

De lezing gaat over de slaagkansen van zelf geïnitieerde projecten en over een aantal recente, door haar geschreven of ontworpen boeken. Na haar academietijd volgde ze nog een master aan de Willem de Kooning Academie, waarin ze theorie aan praktijk wilde koppelen. Hoe kun je als ‘social designer’ werken, vroeg ze zich af. Wat zijn bij het uitvoeren van eigen projecten de ‘do’s & don’ts’? Boere noemt storytelling als belangrijke voorwaarde voor het slagen van een project, uit een stelling volgt een ontwerpvraag en die vraag wordt leidend in het ontwerp. Daarnaast zijn timing, draagvlak, een podium en de formulering van de doelstelling in overleg met samenwerkende partijen van belang.

Goed kunnen schrijven over je project helpt ook. Neem de tijd om helder en met voorbeelden over je vak en je project te schrijven, luidt Boere’s advies. Voor het draagvlak en publieksbereik is het van belang dat verschillende media aandacht schenken aan je project. “Zelf nieuwswaarde creëren”, aldus Boere. “Hoe bespeel je mensen dat ze jouw verhaal gaan publiceren.” Schenk aandacht aan goede nieuwsbrieven en persberichten en schrijf die laatste alsof het al een artikel is, in de derde in plaats van eerste persoon. Van evenveel belang voor draagvlak en zichtbaarheid is een crowd-funding campagne, tijdrovend om op te zetten, maar waarmee je op scherp gesteld wordt om dingen helder te formuleren en overzichtelijk te rangschikken.

Tijdens de projectweek van de Academie Minerva in Groningen gaf ze een workshop over het op de politieke agenda zetten van investeringen in innovatie en creativiteit. Met studenten ging ze de aardbevingsproblematiek in de provincie Groningen te lijf. Als antwoord volgde het verhaal Deltaplan Groningen, wat leidde tot een gezamenlijk boek dat symbool moet staan voor een duurzame toekomst en politici moet verleiden tot een antwoord en tot debat. De timing van publicatie en promotie was daarbij belangrijk, een maand voor de verkiezingen van maart 2017. Draagvlak werd gecreëerd door studenten de vraag voor te leggen op creatieve wijze de aardbevingsproblematiek te visualiseren.

Een bezoeker vraagt of ze ook gelukkig is als ze schrijft, of is het misschien een middel tot een ander soort geluk. Schrijven betekent groeien, stappen maken en reflecteren op de eigen praktijk, antwoordt ze. Het gaat om vooruitgang boeken door te falen. En wees ervan bewust dat iets wat nu werkt over tien jaar hoogstwaarschijnlijk anders werkt. In het boek dat Boere onlangs publiceerde, de ‘journalistieke roman’ Ik vraag u iets meer lef te tonen, deelt ze inzichten en ervaringen uit de praktijk van het zelf initiëren en opzetten van maatschappijkritische projecten.

In haar enthousiasme en gedrevenheid is Boere soms niet bij te benen, zoveel heeft ze te vertellen. Er rest nog een weinig tijd, maar toch genoeg om nog drie uiteenlopende boeken toe te lichten uit haar ontwerppraktijk. Met kunstenaar Christie van der Haak had ze reeds een boek gemaakt, met tekeningen van decoratieve patronen. Door de toekenning van de Ouborg Prijs, de Haagse stadsprijs voor beeldende kunst, kwam er budget beschikbaar voor een nieuwe, omvangrijkere publicatie, meer een oeuvre-boek waarin tevens de mogelijkheden verkend konden worden van de reikwijdte van Van der Haaks behandeling van patronen. Boere noemt het boek getiteld Sproken “een soort sprookjesboek waar je doorheen kunt wandelen”. Door het boek verkreeg ook de kunstenaar nieuwe inzichten in haar werk en hoe het ruimtelijk in tentoonstellingen vertaald kon worden, zo integreerde ze patronen in harmonie met de architectuur van het Gemeentemuseum waar ze een tentoonstelling kreeg. Omdat er nauwelijks aandacht aan het boek geschonken werd in de Nederlandse pers, zocht Boere interesse in het buitenland. Door een zilveren medaille bij de European Design Awards werd de interesse gewekt van het Wolfsonian in Miami, die Van der Haak een grote opdracht verstrekte.

De twee andere boeken die Boere kort toelichtte betreffen Katja Gruijters’ boek over ‘food design’ – een beeldrijk boek over de toekomst van consumptie, voedselindustrie en duurzaamheid –, en kunstenaar Lizan Freijsen’s boek over haar jarenlange onderzoeken naar vlekken, The Living Surface. Dit onderzoeksboek, wetenschappelijke studie en kleurstudie ineen biedt een verzameling van zowat alle (type) vlekken die er bestaan, waarna op de vlekken geïnspireerde composities en tapijten volgen. Waarom de tekst over dwars geplaatst is, wil iemand uit het publiek weten. Omdat het boek in drie talen is uitgegeven, wat moeilijkheden oplevert om teksten mooi op de pagina te plaatsen, werd besloten de teksten in drie talen elk over een andere richting op dezelfde pagina te plaatsen, waarbij ze het principe van de weefmachine die heen-en-weer beweegt vertaalde naar de pagina-opmaak.

Gastheer Philip Stroomberg sluit de lezing af met een geparafraseerde zin uit Boere’s boek Ik vraag u iets meer lef te tonen, over grafisch ontwerpen als het mooiste, meest veelzijdige en belangrijkste vak dat je momenteel kunt leren als student. Boere plaatst daar nog een kanttekening bij dat, vanwege de toename van het aantal mediaplatforms, het vak veelzijdiger is dan ooit, en omdat er weinig opdrachtgevers meer zijn, juicht ze het zelf initiëren van projecten van harte toe.

♥

Het activiteitenprogramma van De Monsterkamer in 2017 wordt ondersteund door Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.