Verslag Inloop + speciale gast: Meeusontwerpt

Op 1 oktober waren de tweelingzussen Janna en Hilde Meeus van Meeusontwerp te gast tijdens de inloop in De Monsterkamer. Hieronder – tussen de foto’s door – een verslag van de lezing. Fotografie:Justina Nekrašaitė.

GRRRRRRRRR en WWWWWWWWW staat ietwat raadselachtig bovenaan de eerste dia die de tweelingzussen Janna en Hilde Meeus (sinds 2008 samen werkzaam onder de naam Meeusontwerp) laten zien. Tegelijkertijd houdt Hilde het spiksplinternieuwe boek Statement and Counter-Statement: Notes on Experimental Jetset, uitgegeven door Roma Publications, in de lucht. Het is niet een van hun eigen uitgaves, maar ze hebben het meegenomen omdat ze vinden dat er iets interessants in wordt gezegd over het verschil tussen ontwerpen voor papier en online – iets waar Janna en Hilde het over willen hebben deze avond.

‘In het boek is een index opgenomen met statements over allerhande termen en begrippen,’ vertelt Hilde. ‘Zo staat er over het woord “grafisch” dat het geworteld is in het woord “graveren”, iets ergens in krassen dus,’ gaat Janna verder (de zussen vullen elkaar de hele tijd naadloos aan). ‘En er staat ook dat het een beetje een viezig woord is, dat zit ‘m zelfs al in de klank: grrrrafisch.’ Het world wide web, internet dus, is volgens deze index daarentegen iets dat juist erg lekker in de mond ligt. Janna: ‘Het WWWorld WWWide WWWeb.’ Hilde: ‘Dit is de mooie, schone wereld.’

De vraag die Janna en Hilde stellen is: hoe kan je simultaan ontwerpen voor papier en scherm? Janna: ‘Wij ontwerpen veel voor digitale doeleinden, drukwerk wordt eigenlijk steeds minder.’ Hilde: ‘En dat terwijl we geen achtergrond hebben in het interactieve.’ Beide studeerden op plekken waar voornamelijk aandacht was voor fysiek ontwerp: Janna op de St. Joost in Breda en vervolgens bij de Werkplaats Typografie in Arnhem, Hilde (die eerst Nederlandse letterkunde studeerde) op de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Beide zijn van 1980 en computers waren tijdens hun opleiding ook nog niet zo alomtegenwoordig als nu. Janna: ‘De computer groeide als het ware samen met ons op.’

Hun eerste gezamenlijke opdracht, in 2008, was meteen het ontwerpen van een website, voor kunstenaar Jennifer Tee. Hilde: ‘Zij had heel erg iets tegen scrollen, wat nu misschien een beetje ouderwets is.’ Het leidde ertoe dat Janna en Hilde een site ontwierpen die bestaat uit louter enkele pagina’s, in feite een vertaling van een pdf naar het scherm. Het ontwerp zelf is gebaseerd op een grid van afbeeldingen en tekst, waaruit Janna en Hildes gedeelde interesse voor strips en beeldverhalen spreekt. De hele site is als een pdf te printen, waardoor er ook een fysieke versie van bestaat.

Behalve voor het papier/scherm-vraagstuk hebben Janna en Hilde een fascinatie voor perforaties en de zigzagvouw, zoals ze laten zien aan de hand van verschillende voorbeelden. Nu klinkt een perforatielijntje op een antwoordkaart (die ze maakten voor de Sikkens Foundation) misschien niet zo gek of uitzonderlijk. Bij een antwoordkaart moet je immers wel vaker een gedeelte invullen, afscheuren en terugsturen. Maar Janna en Hilde perforeren ook de pagina’s van het door hen ontworpen kunsttijdschrift Tubelight. Iedere pagina wordt in tweeën gedeeld door een verticale perforatielijn. Door alle afbeeldingen in het midden, bij de vouw, te plaatsen en de tekst op stroken links en rechts, is het – voor wie dat zou willen – mogelijk om alle tekst uit het blad te scheuren en een smal tijdschrift over te houden met alleen maar plaatjes.

Overigens maakten Janna en Hilde ook de website voor Tubelight, wat ‘vrij gemakkelijk was’, aldus Hilde, want gebaseerd op de lay-out van het tijdschrift. ‘Alleen hadden we online nog wel een register toegevoegd,’ vertelt Janna. ‘En die hebben we later, bij een jubileumnummer van Tubelight, ook gebruikt om te drukken.’ Meestal, willen Janna en Hilde maar zeggen, werken ze van fysiek naar digitaal, maar soms is het ook wel eens andersom.

De kwestie papier versus scherm speelde ook op bij het ontwerp voor de nieuwe huisstijl van de Jan van Eyck Academie in Maastricht (2013). ‘Dat ontwerp bestond uit twee onderdelen,’ vertelt Janna, ‘een lettertype [Bontepike, speciaal ontworpen door Jens Schildt en Matthias Kreutzer, red.] en een testcirkel.’ De academie wilde op dat moment alle drukwerk weer in huis produceren, waardoor ze onder meer over een risograph printer konden beschikken. Omdat je hiermee heel goed in twee kleuren kan drukken, bedachten ze een huisstijl in zwart, gecombineerd met telkens een andere kleur. Janna: ‘Het aardige is dat de kleuren op een risograph nooit helemaal “sluiten”, er is altijd een lichte verschuiving ten opzichte van elkaar, met een mooi moiré-effect tot gevolg. Dat wilden we bewust gebruiken, en met die testcirkels speelden we daarmee.’ Voor de visitekaartjes voor de Jan van Eyck-medewerkers maakten Janna en Hilde dan weer gebruik van hun geliefde perforaties: ze ontwierpen een soort postzegelvellen, waar je de afzonderlijke kaartjes van af moet scheuren.

‘Wat we ook hebben ontdekt,’ vertelt Janna, ‘is dat het ontwerp van digitale boeken nog erg in de kinderschoenen staat.’ Hilde: ‘Het voelt een beetje als in de begindagen van het websiteontwerp.’ Voor uitgeverij Valiz maakten ze afgelopen jaar de eerste in een serie kunstboeken van Daphne Pappers, getiteld Context Without Walls. Het idee is dat dat boek ook als e-book verkrijgbaar zal zijn. ‘Je zou eenvoudig een pdf-versie online zetten,’ zegt Janna, ‘maar je mist heel veel in vergelijking met de ervaring van echte boeken.’ Janna en Hilde vragen zich daarom af hoe je het mogelijk kunt maken dat je als e-boekenlezer bijvoorbeeld weet dat je op de helft bent, of dat je kunt zien dat iemand anders vóór jou het boek al heeft gelezen – aspecten die bij een fysieke leeservaring een grote rol spelen.

Tot slot nog eens de zigzagvouw. Die komt namelijk weer terug in de fraaie, leporellovormige uitgave die Janna en Hilde ontwierpen als presentatiebrochure voor het ontwerp dat Jennifer Tees maakte voor een kunstwerk bij de Amsterdamse Noord-Zuidlijn. En ook bij hun nieuwe, eigen uitgave, het spel Letterrups, waarbij je de laatste letter van een dier (geit bijvoorbeeld) moet laten aansluiten op de eerste letter van een ander dier (teek bijvoorbeeld). ‘De zigzagvorm spreekt ons zo aan,’ vertelt Hilde, ‘omdat je hem als een kaart kunt uitvouwen, er ook een langgerekt werk mee kunt laten zien, dat je er doorheen kunt bladeren, en dat je hem ook nog eens als een object kunt neerzetten.’ Bij de Letterrups is de zigzag bovendien gecombineerd met perforaties. Kortom, behalve een spel voor jong en oud, is de Letterrups ook interessant voor iedereen die het werk van Janna en Hilde beter wil leren kennen.