Wat is je favoriete papier en waarom?
Er zijn heel veel mooie papiersoorten, ik heb niet één favoriet. Dat lijkt me ook lastig, want elk ontwerp behoeft een andere soort. Ik ben niet weg van mc, tenzij het ongelofelijk goed past bij een ontwerp. Ik kan ook een tijdje heel erg weg zijn van één bepaald soort papier en dat dan in een kort tijdsbestek meerdere keren gebruiken. Zo heb ik onlangs voor twee boeken Signature Smooth gebruikt. Wat ik daar mooi aan vind is dat het gekalanderd papier is, wat het een zacht, fluwelig oppervlakte geeft. Ik hou ook erg van Arctic Volume white. Ik vind het heel belangrijk hoe papier voelt, hoe bladert het door je vingers, komen er snel knakjes in of niet, wat is de opaciteit? Een dummy maken is daarom heel belangrijk, zeker als het afwijkende formaten betreft. Voor een huisstijl kies ik vaak witter papier dan bij een boek. Omdat het dan altijd een A4 betreft en het maar om 1 à 2 vellen gaat vind ik dat dat een ander effect heeft dan wat je hebt bij een boek van 200 pagina’s.

‘Dat museum is een mijnheer, de geschiedenis van het Van Abbemuseum, 1936-2003’. Auteur: René Pingen. Papier: Hello Gloss, Reviva offset, Reviva matt, Promail, Impression, Oxford en Rives design

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
Voor het boek Dat museum is een mijnheer van René Pingen (de huidige directeur van Stedelijk Museum ‘s Hertogenbosch) heb ik zeven verschillende papiersoorten gebruikt (Hello Gloss, Reviva offset, Reviva matt, Promail, Impression, Oxford en Rives design (omslag)). Het boek behandelt de geschiedenis van het Van Abbemuseum (1936-2003) en zijn 5 directeuren. Elke directeur werkte indertijd nauw samen met één grafisch ontwerper en daarom hadden alle ontwerpen uit die tijd een heel eigen karakter. Per hoofdstuk ‘citeer’ ik als het ware die ontwerpers waardoor er vijf verschillende stramienen zijn, waarbij lettertypes, voetnoten, beeldgebruik, maar ook het papier telkens anders zijn.

Het was een behoorlijk complex project omdat de verschillende katernen goed op elkaar moesten aansluiten. Het leuke was dat er ook papiersoorten bijzaten die ik normaal gesproken niet zo snel zou kiezen, maar die heel goed passen bij een bepaalde periode. Zo is de Promail heel gelig maar het sloot goed aan bij de periode rond de jaren ‘30. Ook het omslag, Rives design, zou ik normaal gesproken niet snel kiezen. Er zit een soort ruitvormige structuur in en voelt een beetje als linnen, maar als ik er nu naar kijk ben ik nog steeds blij met de keuze.

‘Dat museum is een mijnheer, de geschiedenis van het Van Abbemuseum, 1936-2003’

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
De papierkeuze is heel belangrijk. Een mooi ontwerp kan minder goed uitvallen of zelfs slecht, als het papier niet mooi is of er niet bij past. Per ontwerp kijk ik heel goed welke papiersoort een meerwaarde oplevert voor het geheel. Wat moet het uitstralen? Hoe voelt het? Ligt het lekker in de hand, etc. Ik besteed veel tijd aan het uitzoeken van papier. Soms duurt dat heel lang, laat ik meerdere dummies maken op verschillende papiersoorten en kan ik blijven twijfelen tot de dag dat ik echt papier moet laten bestellen. Maar soms gaat het snel, als ik gedurende het ontwerpproces al heel duidelijk weet welke richting ik op wil.

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Het boek Alexander van Slobbe, and…and…and… van Mevis en van Deursen vind ik daarin erg geslaagd. Het boek is een combinatie van veel beeld en veel tekst. Zij gebruiken twee papiersoorten; Reviva en Hello Gloss. In eerste instantie zou je de afbeeldingen verwachten op Hello Gloss en de tekstkaternen op Reviva, maar zij hebben dat precies omgedraaid en dat levert een heel mooi en gedurft resultaat op.

Alexander van Slobbe, and…and…and… (uitgeverij Valiz)

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Het is niet zo dat mij nu meteen een bepaald type papier te binnen schiet. Meestal kom je daar achter op het moment dat je heel specifiek iets in gedachte hebt en daar naar op zoek gaat. Dan pas kom je er achter dat dat ene papier wat je in je hoofd hebt er niet (meer) is.

‘Eigenlijk Eigentijds, uit de kunstcollectie van De Nederlandsche Bank’ Papier: Arctic Volume

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Het is al door andere ontwerpers gezegd, maar ook voor mij is dat het verdwijnen van papiersoorten. Laatst was hier iemand langs van Antalis om de collectie up-to-date te maken. De collectie die eerst ongeveer één meter in beslag nam is nu geslonken tot zo’n 20 cm. Dat vond ik wel schrikbarend. Als je ziet hoeveel je eigenlijk kunt weggooien (en dat geldt ook voor andere papierleveranciers) besef je hoe geweldig veel keuze je bijv. tien jaar geleden had.

Een andere frustratie is het formaat van sommige boekjes met papiersamples. Die zijn echt veel kleiner geworden dan ze ooit waren. Dan moet je op postzegelformaat bepalen of het papier goed werkt bij een groot formaat boek. Natuurlijk kun je altijd papier opvragen, maar dat duurt toch weer een paar dagen.

Ik heb er begrip voor dat de papierindustrie het momenteel moeilijk heeft en dat er weinig op wordt verdiend, maar het werkt wel lastiger.

Met enige regelmaat krijg ik nieuwe losse papiersamples opgestuurd, die behoor je dan aan je reeds aanwezige collectie toe te voegen. Daar ben ik nogal slordig in. Zo’n envelop ligt eerst weken op mijn bureau en komt niet op de goede plek terecht. Uiteindelijk zwerven er dan losse samples door de studio.

Affiche voor Armando museum met speciaal daarvoor ontworpen lettertype

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonster en/of collecties te komen?
Makkelijk. Vanaf het moment dat ik van de Rietveld Academie afkwam en voor mezelf begon, heb ik altijd zonder problemen papiercollecties ontvangen. Bovendien kun je altijd papierleveranciers bellen om monsters op te vragen of specifieke vragen te stellen. En eens in de zoveel tijd komen ze bij je langs. Ook drukkers vind ik daarin altijd erg behulpzaam. Ik werk regelmatig met o.a. De Raddraaier en drukkerij Tuijtel en beiden denken altijd heel goed mee.

Affiche voor tentoonstelling ‘Opstand als opdracht’ voor het Koninklijk Paleis Amsterdam, 2011. Affiche voor tentoonstelling ‘Schoonheid op maat’ voor het Koninklijk Paleis Amsterdam, 2010

door Vanessa van Dam