Sinds 2011 interviewt De Monsterkamer ontwerpers over papier. Wat is hun favoriete papier, wat zijn hun inspiratiebronnen en hoe zien zij de toekomst van papier? De vragen zijn steeds dezelfde, de antwoorden verrassen.

Wat is je favoriete papier en waarom?
Ik heb niet echt een favoriet papier, maar ik neig nogal vaak naar ongestreken papier. Ik hou van dat tikkeltje imperfectie. Dit zijn papiersoorten waar de vezels zichtbaar zijn door het gedrukte beeld heen of waar je subtiel de korrelige structuur van het papier voelt.

Het papier absorbeert meer inkt, waardoor het beeld iets vager wordt en het geheel een authentieker en natuurlijker karakter krijgt. Ongestreken papier heeft ook de eigenschap om het licht te absorberen. De sterke reflectie in glossy beelden stoort mij soms.

Stephan Vanfleteren – Dagboek van een fotograaf
Freelife Vellum White + Pantone + Balacron® Imperial moss + matte foliebedrukking

Erwin Olaf – I am
Wibalin® Sky Blue + matte foliebedrukking + glossy tip-in

Koffiestories
Wibalin® Recycled Sahara + 2 x Pantone

Dit wil niet zeggen dat ik geen gladde papiersoorten gebruik, want alles hangt natuurlijk af van de inhoud en soms vraagt het beeld iets meer coating. Ik stel wel vast dat de keuze voor gladde oppervlakken voor mij vaak een keuze is in functie van een betere beeldkwaliteit.

Ik vind het ook een uitdaging om beelden te drukken op ongestreken papier en ze nadien te voorzien van een passende glanzende spotvernis en zo een mooi contrast te creëren tussen glossy beeld en ruw papier.

Thomas Sweertvaegher – Hallertau
Wild black + Hammerite Metaallak, met de hand aangebracht d.m.v. een sjabloon + witte zeefdruk

Hammerite Metaallak, met de hand aangebracht d.m.v. een sjabloon

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
In 2018 maakte ik het boek voor de Belgische fotografe Sanne De Wilde. Daarbij speelde de papierkeuze een grote rol. Het boek, The Island of the Colorblind, gaat over een afgelegen eilandje in de Stille Oceaan, Pingelap, waar een uitzonderlijk groot deel van de bevolking kleurenblind is. Sanne De Wilde maakte over dit eiland een serie infraroodfoto’s en zwart-witbeelden, en ze liet ook enkele foto’s inkleuren door de inwoners van het eiland.

Sanne De Wilde – The Island of the Colorblind
Binnenwerk 1: Arctic Volume white 150 g/m2 + Quadri binnenwerk

Sanne De Wilde – The Island of the Colorblind
Binnenwerk 2: Sirio Pearl Platinum 125 g/m2 + 2 x Pantone

Sanne De Wilde – The Island of the Colorblind
Binnenwerk 3: Cromatico extra wit 100 g/m2 + Pantone

Het onderwerp bood veel mogelijkheden om te experimenteren met verschillende materialen. De keuze van het papier en de druktechnieken moesten ertoe bijdragen dat de manier van kijken (naar beelden) bevraagd wordt. Zo werden beelden met rode inkt op transparant papier gedrukt (rood is de kleur die de meeste eilandbewoners wél kunnen zien), zwart-witbeelden werden op zilverkleurig papier gedrukt en voor de cover werd gebruikgemaakt van UV-gevoelige vernis. Wanneer je die blootstelt aan zonlicht, dan komt de foto van het eiland tevoorschijn.

Sanne De Wilde – The Island of the Colorblind
Cover: Invercote Creato matt 280 g/m2 + Pantone + UV gevoelige vernis

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Voor mij maakt papier deel uit van het idee en is het niet enkel de drager van een ontwerp. Bijgevolg neemt het kiezen van het geschikte materiaal veel tijd in beslag. Het papier moet de juiste emotie of sfeer kunnen weergeven. De papierkeuze moet ook een goed compromis zijn tussen beeldkwaliteit en tactiliteit. Een verkeerde keuze kan er volgens mij voor zorgen dat een volledig concept verloren gaat.

Ik start een ontwerp altijd bij het papier en er kunnen zelfs ideeën uit ontstaan. Mijn werkplaats wordt dan een soort van laboratorium vol met papierstalen. Het is een fysiek moment waarop ik het papier kan voelen, verschillende lichtinvallen op het papier kan bekijken en texturen met elkaar kan gaan combineren. Dit proces heeft een grote impact op het uiteindelijke digitale ontwerp op computer.

Het Lam Gods / L’agneau Mystique / The Ghent Altarpiece
Freelife Merida Forest + goudfolie & stansvorm

Soms zoek ik naar manieren om het papier te manipuleren. Dat kan door middel van blinddrukken, vernis, stempels en stansvormen. De typografie of illustraties worden dan een soort van inscriptie.

Ik werk ook graag in lagen. Door gebruik van bijvoorbeeld transparante papieren kan één ontwerp verschillende vormen aannemen. Zoals het boekje Onuitgesproken, dat ik maakte voor fotograaf Stephan Vanfleteren. Neem de woorden (het transparante papier) weg en je hebt enkel nog het beeld. Of het boek Het Lam Gods, waarbij de eerste pagina onder de gestanste cover uitneembaar is en er dus een nieuwe cover ontstaat. Voor het boek Kunsthal Flanders werkte ik met een fluopapier en uitgesneden letters op de cover. Het fluopapier heeft de eigenschap om na een tijd te vervagen. Het doorschijnen van de uitgesneden letters tekent zich na blootstelling aan licht af op de eerste pagina van het boek. Zo ontstaat de titelpagina pas na een tijdje.

Michel Van Dousselaere- Onuitgesproken
Freelife vellum premium white + 2 x Pantone + Curious collection Translucent Bright White + zeefdruk

Kunsthal Flanders
Eska White + stansvorm + fluopapier voor de schutbladen

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Het boek Show Yourself over de keramiekcollectie van Benno Premsela & de sieradencollectie van Yvònne Joris ontworpen door Haller Brun vind ik geweldig. Niet alleen de bindwijze maar ook de combinatie van verschillende papiersoorten vind ik geniaal. Het zijn eigenlijk twee aparte publicaties die voor een jubileumeditie samengevoegd werden in één boek. Je voelt de dualiteit van dit boek in het papier, door het contrast tussen zeer ruwe en gladde papieren. Het verschil zit ook in de wijze waarop het boek gesneden werd. Premsela’s boek werd recht gesneden en het boek van Joris werd helemaal niet bijgesneden, waardoor je een puntige voorkant hebt. Beide werden ombonden met een stofomslag in een zeer ruw en mat papier (het lijkt bijna schuurpapier) en bedrukt met zilver. Disharmonie in harmonie gebonden.

David Van Reybrouck – Revolusi
Wibalin® Natural White + 2 x pantone + UV Spotvernis

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier? Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Er bestaan heel veel mooie tactiele papieren maar die zijn vaak niet bruikbaar voor hardcovers omdat die in productie gaan scheuren of andere beschadigingen oplopen. Voor niet- courante hardcoverpapieren is een test vaak noodzakelijk om te zien hoe ze reageren op plooien, verwarmen, verlijmen et cetera. Het zou fijn zijn mocht de papierfabrikant in zijn stalen kunnen aangeven welke papieren verwerkt kunnen worden tot een hardcover. Hetzelfde geldt voor de schutbladen van een boek. Daarvan is er slechts een zeer beperkt gamma.

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonsters en/of collecties te komen?
Papierleveranciers doen hun best om ontwerpers op de hoogte te houden. Het is altijd feest als een papiervertegenwoordiger langskomt. 🙂 Nieuwe stalen, nieuwe kwaliteiten, interessante drukvoorbeelden… Dat werkt allemaal zeer inspirerend. Ook vanuit de drukkerij en binderij krijg ik vaak veel informatie. Zij weten het best hoe inkten reageren op bepaalde papiersoorten, welk papier er geschikt is om te verlijmen of, kortom, hoe we tot de beste resultaten kunnen komen.

Design X 50
Corvon® Senzo Black + glanzende zilverfolie + buikbandje Munken© Polar Rough + Pantone

Hoe zie je de toekomst van papier?
Papier zal altijd aantrekkelijk blijven en is ook meer geworden dan louter een informatiedrager. Vooral bij boeken maakt het materiaal deel uit van een ruimere ervaring. Daarom blijf ik geloven in gebruik van papier. Ik vergelijk het met een museum. Waarom gaan mensen liever naar een expositie dan te kijken naar een virtuele tour op het net? Die ervaring is ook een verlangen naar traagheid en daar blijft het boek het perfecte medium voor.

Interview door De Monsterkamer met Tim Bisschop