Wat is je favoriete papier en waarom?
Mijn uitgangspunt is dat het ontwerp van een fotoboek zich moet laten leiden door het verhaal dat de foto’s vertellen, ‘vorm volgt inhoud’ dus. Dat geldt ook voor de papierkeuze. Ik zoek naar papiersoorten die het karakter van een fotoverhaal ondersteunen. De manier waarop je een foto ervaart wordt sterk beïnvloed door het papier waarop de foto gedrukt is. Een foto zien op papier, het voelen van het papier in je handen geeft een totaal andere ervaring dan naar een foto kijken op een scherm.

War Sand – Donald Weber

War Sand – Donald Weber

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
De afgelopen vier jaar heb ik met fotograaf Donald Weber gewerkt aan het boek War Sand. War Sand gaat over de herbeleving van D-Day. Het is een zeer complex boek waarin onder andere landschap fotografie, microscoop fotografie en screenshots van speelfilms en televisieseries een visuele dialoog met elkaar aan gaan.

Om de complexiteit van de diverse visuele lagen te onderstrepen heb ik gebruik gemaakt van verschillende papiersoorten. De microscoop fotografie is gemaakt met een analoge en een digitale microscoop. De foto’s van de digitale microscoop hebben een typisch karakter; zwaar verzadigde kleuren en een typische pixelachtige korrel. Om het karakter van de digitale microscoop te versterken heb ik besloten deze foto’s op geel papier te drukken.

War Sand – Donald Weber

War Sand – Donald Weber

In het boek zit een uitgebreid hoofdstuk met weerfotografie dat op 60 grams papier gedrukt is. Met het omslaan van de pagina’s ziet de lezer het weer veranderen. De transparantie en de fragiliteit van het 70 grams papier geeft een extra dimensie aan deze weersverandering. In dit hoofdstuk zijn gesloten luiken opgenomen. De informatie aan de binnenkant van de gesloten luiken schijnt zo door de foto’s van de weersverandering heen. Naast het gele en het 70 grams papier kent het boek nog een waaier aan andere papiersoorten: een zwaarder papier met een wolkige structuur, mat en glossy coated papier, papier in de kleuren roze en groen.

War Sand – Donald Weber

War Sand – Donald Weber

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
De papierkeuze is enorm belangrijk. Ik besteed veel aandacht aan het zoeken naar papier. Vaak zoek ik aan het begin van het ontwerp traject contact met papierleveranciers om ruwe ideeën te bespreken.

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Toen ik het boek Food zag van Henk Wildschut, ontworpen door Robin Uleman was ik erg gegrepen door het papier. Het boek is gedrukt op een prachtig mat machine coated papier. Wat mij stoort aan het drukken op mat gecoat papier is dat de oppervlakte van de foto vaak te veel gaat glanzen, dit omdat de inkt nauwelijks in het papier trekt. In het boek Food was deze glans precies goed. Na navraag kwam ik erachter dat het papier Novatech Ultimatt was. Ik heb dit papier daarna een paar keer gebruikt. Inmiddels is het uit de handel genomen.

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Wat ik mis is papier met een zeer ruwe structuur, zoals handgeschept papier. Ook zou ik graag een grotere keuze zien in papier dat twee verschillende zijden heeft. Zoals Chromolux Chromolux® 700 is een wit, eenzijdig castcoated papier en karton met een hoog glanzende en extreem gladde voorzijde en witte, ongestreken achterzijde of licht gestreken achterzijde. Verkrijgbaar in een brede gramgewichten range, van 80 tot 400 grams. dat een glossy en mat zijde heeft.
Papieren met een witte zijde en een kraft- of grijsbord zijde bestaan wel als sulfaatkarton maar niet als dunner papier.

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
De grootste frustratie is dat bijzonder papier vaak weer snel uit de handel genomen wordt. Een papiersoort die lang op de markt blijft is er een die het economisch goed doet. Dat staat haaks op de zoektocht van de ontwerper naar exotische soorten.

Door een papier vaker te gebruiken leer je het specifieke karakter goed kennen. Het gaat om minuscule details die voor mij erg belangrijk zijn. Als een papier uit de handel genomen wordt krijg ik vaak van de groothandel een alternatief geadviseerd. Natuurlijk zijn dat papieren die qua karakter in de buurt komen maar de details waar ik me dan aan ben gaan hechten zijn nooit hetzelfde.

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonsters en/of collecties te komen?
Ik heb goed contact met de meeste papierleveranciers in Nederland. Toen ik een jaar of 15 geleden steeds meer internationaal ging werken viel het me op dat de papiermarkt zeer nationaal werkte. Inmiddels is daar wel verandering in gekomen.

Toch is het nog steeds erg moeilijk om toegang te krijgen tot bijvoorbeeld de Japanse markt of de Amerikaanse markt. In Japan is er een veelvoud aan keuze van extreem lichte papiersoorten of papieren die voelen als textiel. Zoiets zie je hier weinig. In Amerika bestaat er Vellum papier wat je daar bij iedere kantoorboekhandel om de hoek kan krijgen. Het is een zeer transparant perkament papier maar het is geen kalkpapier. Vellum is in Europa wel als zwaardere variant te verkrijgen maar niet de lichte transparante variant.

War Sand – Donald Weber

War Sand – Donald Weber

Hoe zie je de toekomst van papier?
Ik hoop dat technologische ontwikkelingen het mogelijk maken dat het aanbod van exotische papieren groter wordt. Het zou mooi zijn als dit ook op kleinschalig niveau levensvatbaar is. Omdat de markt met name wordt bepaald door grote fabrieken zie ik op dit moment eerder een verschraling optreden.

Tien jaar geleden op een fotoboek festival werd aan de Engelse uitgever Dewi Lewis gevraagd of hij geloofde dat er over tien à vijftien jaar nog wel kopers zouden zijn voor zijn fotoboeken. Zijn antwoord was dat hij zich geen enkele zorg maakte over de kopers van fotoboeken maar dat hij zich enorme bezorgd maakte of er dan nog wel drukkers zouden zijn die de boeken kunnen maken. Gezien het feit dat er steeds minder drukkers zijn en dat er een verschraling te zien is in de papiermarkt weet ik inmiddels dat Dewi Lewis een vooruitziende blik had.

Interview door De Monsterkamer met Teun van der Heijden.