In 1973 maakte Gentenaar zijn eerste papier. “Ik wilde ruimtelijke grafiek maken en experimenteerde met de droge naaldtechniek op dikke plexiglas platen. Door diepe geulen in het plexiglas te boren hoopte ik reliëf in mijn werk te kunnen brengen. Maar het papier veerde niet mee en scheurde. De oplossing leek voor de hand te liggen: zelf papierpulp maken en dat vóór het droog werd in de vorm leggen. Maar dat was niet zo makkelijk als het op het eerste gezicht leek. Mijn papier werd dik, bros en was alleen geschikt om mallen te vullen.”

“Toen werd ik uitgenodigd om een paar dagen in het laboratorium van de K.N.P. (Koninklijke Nederlandse Papierfabriek) te komen experimenteren. Dit gaf me inzicht in de vele ongebruikte mogelijkheden van het materiaal. Papier werd mijn  passie en mijn grafische werk verdween langzaam uit beeld.”

Hollanderen
Gentenaar ontdekte hoe papier aan zijn samenhang komt en dit opende allerlei nieuwe vergezichten. “De grondstof voor papier is plantenvezel, of cellulose. De vezelwand is opgebouwd uit spiralende ketens van cellulosemoleculen, fibrillen. Ik ontdekte dat deze fibrillen het best loskomen als ze gemalen worden in een zogenaamde hollander, een machine die in de zeventiende eeuw werd uitgevonden door Hollandse molenaars. Een messenrol en een onderliggend messenblad ‘kauwen’ als het ware de spiralende celluloseketens los. Hierdoor kunnen de moleculen van de loskomende cellen verbindingen aangaan met het water, de zogenaamde waterstofbruggen.”

“Als het water weer verdampt, gaan de cellulosemoleculen onderling nieuwe verbindingen aan en ontstaat een vel papier. Dit is in wezen dus een wild weefsel van verklitte vezels en moleculaire verbindingen die voor stevigheid én souplesse zorgen.”

Gentenaar begon zijn experimenten met een oude hollander van de K.N.P., maar die bleek niet bestand tegen lange vlas- en hennepvezels. Omdat juist deze vezels zeer stevig papier opleveren ontwierp en bouwde hij een eigen model. Inmiddels gebruiken papiermakers uit de hele wereld zijn hollander.

Spiralen
“Ik heb heel veel dingen met pulp gedaan: er mallen mee gevuld, er etsen op afgedrukt en het tot hout geperst en gezaagd. Tot er op een dag een lucifer in de pulp viel: na het drogen verschenen er ‘boeggolfjes’ aan de uiteinden van het houtje. Een vel papier krimpt ongeveer dertig procent tijdens het drogen, afhankelijk van de hollandermaling. Maar het houtje kan niet kleiner worden en vanuit die spanning bouw ik mijn beelden op.”

Anne in Paperland, Pulchri, juli 2011. Peter George d'Angelino Tap, fashions

Couture Peter Georg d'Angelino Tap Pulchri, Den Haag, juni 2011

“Die ene lucifer is uitgegroeid tot platte spinnenwebachtige bamboe geraamtes van meters omvang. Deze leg ik op een bladvormer, een bak met daarop een ‘zeef’ voor papierpulp. Als je de bak vacuüm zuigt, perst de druk die er ontstaat in één keer het water uit de pulp en blijft er een vel papier over. Dit moet nog wel drogen, en tijdens dit proces hang ik mijn werk op verschillende manieren op, met behulp van touwtjes die kracht uitoefenen op het werk. Zo ontstaan al drogend en krullend lichte, transparante en volumineuze sculpturen.”

Het werk krijgt zijn kleur door pigment tijdens de maling aan de pulp toe te voegen, of door de bamboe ribben te verven, waarna de kleur in de pulp ‘bloedt’.

“Ik behang de houten geraamtes dus niet, ze worden als het ware opgenomen in het het nieuwe beeld. Als je een boomblad bekijkt dat in de herfst opkrult, gebeurt er hetzelfde als in mijn werk. De dikkere nerven dicteren de vorm aan de spanning die het verdampende water veroorzaakt.”

Eenvoudige wetten zoals: een driehoek blijft stijf en een rechthoek spiraalt maken de beelden enigszins bestuurbaar. “Maar de levendigheid van de vormen die uit deze twee materialen ontstaat blijft me verrassen”, aldus Gentenaar.

Holland Papier Biënnale
In 1996 organiseerde Gentenaar samen met zijn vrouw Pat de eerste Holland Papier Biënnale, om een groter podium te creëren voor de Nederlandse papierkunst. Voor iedere Biënnale stelde hij een speciaal boek samen rond een aan papier gerelateerd thema. De Holland Papier Biennale boeken van de jaren 1996 t/m 2008 zijn nog leverbaar.

In september van dit jaar gaat de negende H.P.B. van start in Museum Rijswijk en in Museum van het Boek, Meermanno in Den Haag.

Meer informatie op: www.gentenaar-torley.nl en www.hollandpapierbiennale.nl