Wat is je favoriete papier en waarom?
In het algemeen verkies ik ongestreken boven gestreken en ik vind de ongestreken soorten mooi die een relatief gesloten oppervlak hebben, zoals Lessebo van Igepa of Splendorgel van Fedrigoni. In het verlengde daarvan vind ik ook de schrijfpapieren heel mooi, vroeger had je Ando en Mellotex, weet eigenlijk niet of die nog bestaan, maar laatst ontdekte ik nog Planoscript van Papyrus, heel mooi! De laatste tijd overweeg ik ook wat vaker de romandruksoorten, het tactiele vind ik erg prettig. Maar ook kraft-achtige soorten als Gustav Wasa vind ik heel mooi.

Naast de tactiliteit vind ik geur ook belangrijk, een boek kan heerlijk ruiken, maar ook een beetje vreemd stinken, vaak een combinatie van inkt, papier en lijm. Ik ben nog niet zover dat ik er papiersoorten op uit zoek, ik moet daar eens een studie over maken, maar merk dat ik het altijd fijn vind als een boek lekker ruikt.

Dear Japanese, Miyuki Okuyama. Gedrukt op 60 g Opakal

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
In het boek Dear Japanese wat we recentelijk maakte met Miyuki Okuyama gebruiken we een 60 grams Opakal, een wat wolkerig off-white dundruk papier. Dit fotoboek documenteert de nakomelingen van Japanse soldaten en Indonesische vrouwen, geboren tijdens de Pacifische Oorlog, nu woonachtig in Nederland. Velen van hen, dit jaar 70 jaar na de oorlog, zijn nog steeds op zoek naar hun vaders als een belangrijk ontbrekend deel van hun identiteit. We hebben er bewust voor gekozen elke pagina maar aan één zijde te bedrukken zodat er veel ‘witte’ pagina’s zijn waarin beelden opdoemen of verdwijnen door het doorschijnen van het papier. Hiermee verbeelden we de het vage beeld dat deze mensen hebben over hun verleden en de kwetsbaarheid van hun positie.

Dear Japanese, Miyuki Okuyama. Gedrukt op 60 g Opakal

Een ander boek waar papier een belangrijke rol speelt is Myopia van Hillie de Rooij. Met haar werk maakt De Rooij ons bewust van het feit dat ons beeld van Afrika wordt gedomineerd door een vooropgezet idee van hoe Afrika eruit ziet. De publicatie bevat een fragmentarische verzameling van 3 typen beeld; het toeristische beeld, het journalistieke beeld, en het artistieke beeld van Afrika. Het boek is gedrukt met 3 verschillende technieken op 3 verschillende papiersoorten (Maine gloss, Cyclus Offset en Munken Polar) die elk refereren naar de bijhorende typen media (resp. reisbrochure, krant, kunstboek). Papier speelt hier een mooi 1-2-tje met het beeld en de druktechniek. Samen sturen ze de blik van de kijker. Voor het omslag gebruikte we Starline Creamback.

Myopia, Hillie de Rooij. Gedrukt op Maine gloss, Cyclus Offset, Munken Polar en Starline Creamback (omslag).

Myopia, Hillie de Rooij. Gedrukt op Maine gloss, Cyclus Offset, Munken Polar en Starline Creamback

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Ja, het is belangrijk, het is de drager van de inhoud en ik besteed er daarom veel tijd aan. Het is het podium voor de inhoud. Ik kan eindeloos twijfelen over het papier. Soms koop ik zelf een boek puur omdat het papier, het drukwerk en/of het ontwerp me aanspreekt, ik ben er van overtuigd dat het materiële aspect van een boek begeerte kan opwekken.
Drukkers en binders zijn minder scheutig geworden in het maken van gratis dummies dus probeer ik me zo goed mogelijk voor te stellen hoe het eindresultaat er uit komt te zien, en dat is niet altijd evident. Een dummy maken blijft altijd het beste, maar ik kan steeds beter inschatten of iets gaat werken of niet.

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Er zijn veel ontwerpers met een goed oog voor papier, Kummer&Herrman, SYB, Hans Gremmen, Robin Uleman, ze begrijpen allemaal heel goed wat papier betekent in een boek, ze inspireren me. Maar ook de Italiaanse fotograaf en boekenmaker Nicholó Degiorgis, die vrijwel altijd gebruik maakt van romandruk soorten, zijn boeken kloppen, ze voelen logisch en verassend tegelijk.
Het favoriete boek in mijn boekenkast is Elasticity van Aglaia Konrad, ontworpen door Mevis & Van Deursen. Het is heerlijk basic in al zijn facetten, maar alles klopt. Ik weet nog steeds niet zeker welk papier het binnenwerk is, maar ik denk een Munken, in combinatie met de gebruikte inkt heeft het een soort vetkrijt-geur en het voelt heel prettig. Het boek heeft een perfecte verhouding tussen formaat, dikte en gewicht. Het omslag, een in de rug verlijmde paperback, is van een sulfaatkarton met de ongestreken zijde naar buiten, waardoor het heel prettig in de hand ligt.

Elasticity van Aglaia Konrad, ontworpen door Mevis & Van Deursen

Elasticity van Aglaia Konrad, ontworpen door Mevis & Van Deursen

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Ik mis niet direct iets, binnen de gestreken en ongestreken soorten heb ik genoeg keus. Maar soms zoek ik iets specifieks zoals met het eerder genoemde dundruk, en dan blijkt er maar weinig keus te zijn. En laatst zocht ik een neutraal grijs gekleurd papier dat niet te wolkerig is, maar vrijwel al het grijs gekleurde papier blijkt dan een warme gelige tint te hebben, of een beetje groenig, het neutrale grijs dat ik zocht bleek heel moeilijk te vinden. Jaren terug kon je in de uitgebreide monster-collectie van Bührmann Ubbens nog wel eens een verrassend papier vinden, iets wat je niet zocht maar plotseling precies het juiste bleek te zijn voor wat je nodig had. Dat heb ik niet meer, heeft waarschijnlijk ook te maken met de fragmentarische en steeds veranderende collecties.

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Het gebrek aan helderheid. Als ik na veel twijfelen eindelijk een papierkeuze heb gemaakt blijkt het weer niet in de juist looprichting verkrijgbaar te zijn, of alleen maar in half-formaat vellen, of zit er een levertijd op van 6 weken, of het is inmiddels uit de handel genomen, of het tegenwoordig een andere naam. Daar kan ik dan chagrijnig van worden. Ik waardeer de papierleveranciers die een beperkte maar stabiele papiercollectie hebben zoals Igepa en Arctic Paper. Het is ook prettig wanneer een soort een brede range aan gewichten en looprichtingen heeft.

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonsters en/of collecties te komen?
Het is vrij makkelijk om aan monsters of samples te komen. Wat vooral ondoorgrondelijk is zijn de prijzen of prijsindicaties van papier. Wat is het papieraandeel in een drukwerk-offerte? Vaak wordt dit niet gespecificeerd, het kan zomaar zijn dat het ene papier veel duurder is dan het andere. Vaak ook afhankelijk van prijsafspraken van drukkers met papierleveranciers. Als ontwerper krijg ik daar weinig grip op. Nu de financiering van grafische producties onder druk staat wordt er vaker gezocht naar besparingen. Dan is informatie over de papierkosten wel handig.

Hoe zie je de toekomst van papier?
Het aanbod is de laatste jaren minder breed geworden en ik verwacht dat dat nog wel door zal zetten. Aan de andere kant blijft er een behoefte bestaan naar kwalitatief goede soorten en is er genoeg keuze. Dat de keuze in ongestreken soorten versmalt van zeg maar 200 naar 100 soorten lijkt me geen enkel probleem. Voor de wat specifiekere papieren zoals bijvoorbeeld dundruk, gekleurd, courant of kraftpapier zullen we vaker misgrijpen of beperkt zijn in onze keuze.

Interview door De Monsterkamer met Rob van Hoesel