Wat is je favoriete papier en waarom?
Ik heb altijd een zwak gehouden voor krantenpapier. Tijdens mijn academietijd haalde ik restrollen papier op bij de lokale krantdrukker en gebruikte dit intensief. Het papier was ideaal als basis om te schetsen, voor het snijden van sjablonen om te kunnen zeefdrukken, maar evengoed bijzonder voor het drukken van een kunstenaarseditie. Door de grote rollen papier te versnijden tot plano papierformaten en terug te vouwen tot katernen kon ik vrij experimenteren met groottes van drukvellen en paginaformaten. Het was de tijd waarin het formele functioneel ontwerpen uit de jaren zeventig ter discussie gesteld werd. Het grafisch ontwerpen werd steeds expressiever onder de invloed van kunst, muziek en mode en manifesteerde zich steeds nadrukkelijker in de vormgeving van drukwerk. Er werd veelvuldig geëxperimenteerd met allerlei soorten en kwaliteiten onbedrukt en bedrukt papier om het ontwerp onderscheidend te laten zijn.

‘Zagt ein Innen’, bestaat uit 10 dadaïstische gedichten typografisch vormgegeven en verbeeld. Zeefdruk op krantenpapier.

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
De postzegels Lees mee voor blinden en slechtzienden blijft voor mij een bijzonder project. Er zijn verschillende druktechnieken gebruikt op een relatief klein papieroppervlak zoals het blindpregen van het brailleschrift en het bedrukken van de gomzijde van de postzegels in diepdruk, waarvoor non-toxische inkt is gebruikt. Aan de voorzijde offsetdruk en tot slot de perforatie voor de zegels. Daarbij mocht, onder het druk van al die persrondes, de leesbaarheid van het brailleschrift niet verloren gaan op het 60 gr. dunne postzegelpapier.

De postzegels ‘Lees mee’.

De postzegels ‘Lees mee’.

Voor het kunstenaarsboek Haphazard van Ellert Haitjema hebben we een ongebruikelijk bindwijze gehanteerd. Door een heel boekblok, inclusief omslag, in z’n geheel dubbel te slaan werd het boek tot een object. Om een goed uitgebalanceerd resultaat te verkrijgen hebben we meerdere dummy’s gemaakt.

Het papier voor het binnenwerk is 115 grams Procycled offset. Voor het omslag hebben we 3mm E/E wit golfkarton gebruikt, voorzien van buiglijnen en beplakt met een sticker, 80 grams Jac Chromo wit glanzend.

Haphazard van Ellert Haitjema

De Jubileumuitgave Breekbare dagen is gemaakt in opdracht voor Het Nationaal Comité 4 & 5 mei. In woord en beeld laat het boek zien hoe Nederland sinds 1945 zijn doden herdenkt en bevrijding viert. Deze geschiedenis wordt afgewisseld met de voordrachten die sinds 1992 door literaire auteurs geschreven zijn.

Jubileumuitgave ‘Breekbare dagen’. Om het tekstuele gelaagdheid van het boek te benadrukken hebben we gekozen voor een grof, opdikkend boekdruk (Acroprint Edizioni 1.7 opdikking, 115 gr) waarvan de tint en tactiliteit sterk meespelen in de beleving van het ontwerp.

Breekbare dagen, spread

Breekbare dagen, spread

Breekbare dagen, spread

Breekbare dagen, spread

Breekbare dagen, spread

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Papierkeuze speelt een rol in bijna elk ontwerpproces waaraan we werken. De ene keer explicieter dan de andere keer, afhankelijk van de inhoud, het onderzoek, het concept en de visuele uitgangspunten voor het ontwerp. Bij sommige projecten wordt gaandeweg het ontwerpproces steeds duidelijker aan welke specifieke eigenschappen het papier moet voldoen. Soms kiezen we ook juist bewust voor een basaal papier dat niet teveel uitspraak doet binnen het ontwerp.

Voor ‘The last Book’ hebben we een stofomslag ontworpen met 3 verschillende covers, die gebaseerd zijn op klassiekers uit de Amerikaanse literatuur. Door het stofomslag om te vouwen kunnen de covers wisselen.

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Het boek Objekte benutzen van Franz Erhard Walter. Als beeldend kunstenaar heeft hij een waanzinnig goed gevoel voor ordening, typografie en beeld. Het boek bestaat uit een documentatie in zwart/wit foto’s die het gebruik van zijn stoffen objecten laten zien, afgewisseld met prachtige typografische pagina’s. Het geheel is gedrukt op een inferieur, dun MC papier, wat het ontwerp mijns inziens juist bijzonder maakt.

‘Objekte benutzen’ van Franz Erhard Walter. Verlag Gebr. König,1968.

‘Objekte benutzen’ van Franz Erhard Walter. Verlag Gebr. König,1968.

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Onder de naam Collect Editions zijn we een nieuw initiatief begonnen met het uitgeven van kunstenaarsedities. De eerste editie Common Dust, in seven scenes is in samenwerking gemaakt met Carolien Scholtes. De editie bestaat uit een overslagdoos met zeven leporello’s, die geprint zijn op Prolline, mat gecoat, 230 gram. Bij het zoeken naar het juiste papier merkten we dat er niet veel keus is in hoogwaardig papier voor Inktjet Prints. Het zou goed zijn als hier alternatieven voor ontwikkeld worden met meer eigenschappen voor oppervlakte en tactiliteit van het papier, waarop hoogwaardige kwaliteit van afdrukken mogelijk is.

‘Common Dust, in seven scenes’, Collect Editions & Carolien Scholtes, 2014.

‘Common Dust, in seven scenes’, Collect Editions & Carolien Scholtes, 2014.

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Bij een grote boekproductie gedrukt in China werd pas laat in het proces duidelijk dat de zorgvuldig gekozen papiersoorten en bandmateriaal niet voorhanden bleken. Hierdoor werden we genoodzaakt op het allerlaatst een keuze te maken uit een zeer beperkt lokaal aanbod en bleek er geen goed alternatief te zijn. Telkens als we het boek ter hand nemen, weten we dat het zoveel beter had kunnen zijn.

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonsters en/of collecties te komen?
Het landschap van papiermakers en distributeurs is sterk veranderd waardoor het aanbod kleiner wordt en veelvuldig veranderd. Voor zover mogelijk onderhouden we goed contact met papierdistribiteurs die bij ons een collectie hebben staan. We vragen ook altijd monsters aan om te zien of het papier van keuze nog bestaat en hetzelfde is gebleven. Veder betrekken we drukkers waarmee we werken hierbij en daarvoor geldt dat een goede orderbegeleider van grote betekenis kan zijn.

Hoe zie je de toekomst van papier?
Papierproducties zullen kleinschaliger worden en daarmee exclusiever en naar verwachting dus duurder. De vraag is of er door het wegvallen van de bulk er voldoende ruimte blijft of komt voor de productie van bijzondere papiersoorten, zodat de kennis over papier en het maken ervan niet verloren gaat en de papierindustrie zich kan blijven innoveren. Papier als drager zal ook niet verdwijnen, maar de vraag waarvoor en vanuit welk motief zal steeds belangrijker worden.

Interview door De Monsterkamer met René Put