Wat is je favoriete papier en waarom?
Misschien zou je Alster van Geese Papier in Hamburg wel mijn favoriete papier kunnen noemen. In feite is dat een papiersoort die heel goed bij mijn opdrachtgevers en hun projecten past. Het gaat bij deze projecten meestal om literaire of wetenschappelijke uitgaven. De wetenschappelijke boeken bevatten ook vaak afbeeldingen in kleur en/of zwart-wit.

Detailtypografie

Alster is een romandruk. Het voelt heel aangenaam aan; iets ruw maar nog net geschikt voor een uitstekende beeldweergave (als de drukkers wat extra inspanning leveren). Het is verkrijgbaar in een gele tint (dan wordt het wel heel erg geel) of in blauw-wit (dat is wat ik zachtgeel getint zou noemen); in 60 tot 120 g/m2 en in 1,3- tot 2,2-voudige opdikking. Wat ik bijzonder vind, is dat ik bij Geese ook al relatief kleine hoeveelheden speciaal aangemaakt papier kan opvragen. Als ik dus een tint, een bepaald gewicht, of een bepaalde opdikking wil hebben dat niet op hun lijstje staat, is dat mogelijk. Voor mij is dat belangrijk, want met bestsellers heb ik helaas niet veel te maken.

Alster is misschien, naast Munken Lynx, Het ongestreken, gladde oppervlak van het Munken Lynx en de natuurwitte tint zorgen voor een exclusieve en tegelijkertijd authentieke uitstraling, met een natuurlijk papiergevoel. het papier waarmee ik de meeste ervaring heb opgedaan. Dat is voor mij een belangrijk punt. Je kunt steeds met andere, nieuwe en spannende papiersoorten experimenteren, of je kunt langzaam begrijpen, hoe een of twee verschillende papiersoorten in de praktijk functioneren. Door ze steeds weer te gebruiken, ontwikkel je gaandeweg een verfijnd gevoel ervoor en weet je precies wat je nodig hebt. Ik laat altijd een dummy van het papier van de oplage maken. Hoe beeld (en tekst!) op het papier verschijnen, blijft desondanks altijd een verassing. Hoewel ik een paar jaar geleden bij een drukker ben terechtgekomen, die heel weinig geld vraagt voor een aandruk op het papier van de oplage. Daar voelen wij ons alle twee nog beter bij. Het is trouwens een vergissing te denken, dat alleen beeld beter in de aandruk te beoordelen is: hetzelfde geldt ook voor tekst.

Buchmarkt affiche

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
Papier speelt bij ontwerpen op papier altijd een bijzonder belangrijke rol. Als vormgever moet je bij de klant ontwerpen presenteren en kun je geen gedrukte boeken op tafel leggen. Je moet het doen met een beamer en een dummy. Zo’n dummy heb je echter vaak uit een laser- of inktjetprints gemonteerd en daarvoor gebruik je een ander papiersoort dan voor de uiteindelijke oplage.
Let wel: Geese Papier heeft hier een bijzonder papiersoort, Alster Digitaal, dat sluit precies aan op de normale Alster en is prima geschikt voor laser- en inktjetprinters. Hoe moet je de klant nu duidelijk maken, dat hij of zij voor de oplage een ander, weliswaar duurder papier moet kiezen? Het is toch goed, zoals het is? Daarom wil ik hier de eerste opdracht noemen, hiervoor werd ik (onder meer) op basis van mijn voorstel op papier geselecteerd. Dat had nog nooit eerder meegemaakt.

Voor een driemaandelijks blad voor relaties en medewerkers had ik voor BioArt Top 115 g gekozen (omslag 240 g); gerecycled papier dat echt op een goede werkdruk lijkt. De combinatie van het milieuvriendelijke papier; een uitzonderlijk milieuvriendelijke drukker (met ISO en FSC-certificering), de afwerking door een werkplaats voor geestelijk en lichamelijk gehandicapten en tot slot de klimaatneutrale verzending (Deutsche Post »go green«) werd door de opdrachtgever zeer uniek bevonden. Dat had geen van de andere bureaus bedacht. De klant vond het een geweldig verhaal en begreep misschien voor het eerst, dat elke papiersoort voortkomt uit een esthetisch concept. In sommige gevallen zelfs ook uit een ethische verantwoording.

Op mijn kantoor gebruik ik om te printen en kopiëren Biotop 3. BIO TOP 3® is een natuurwit, houtvrij ongestreken premium papier en karton, geproduceerd zonder gebruik van optische witmakers. Bio Top 3® is geschikt voor preprint toepassingen en tevens beschikbaar in cutsize en enveloppen. Iedere schets, ieder ontwerp en natuurlijk alle brieven worden hiermee geprint of gekopieerd. Onze klanten realiseren zich dat er een verschil is tussen het standaard kopieerpapier, dat spierwit is en het papier dat wij gebruiken. Ze zien hun projecten in de ontwerpfase niet op het papier van de oplage – maar Biotop dat geeft toch een beetje het gevoel van werkdrukpapier.

Pan und Syrinx

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Het is een heel belangrijke keuze, maar toch kom ik meestal bij dezelfde papiersoorten terecht. Zeker ook omdat de opdrachten op elkaar lijken. Dan vraag ik de drukker om zelf nog een voorstel te doen. Op die manier leer ik nieuwe papiersoorten kennen. Voor de aandruk liggen er dan drie of vier verschillende papiersoorten klaar. Beoordelen kun je dat pas als de drukinkt echt goed opgedroogd is. Dan is het vaak duidelijk, wat de beste keuze is.

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Ik ga voor dundrukpapieren; en zeker sinds ik You Have the Right to Remain Silent van Maurice Nio heb ontdekt (ontwerp: Thomas Buxó; Uitgeverij Duizend & Een; Amsterdam 1998). Het is een fantastisch ontwerp, dat op een perfecte manier op het papier inspeelt. Voor de band is zwart plastic gekozen, dat een subtiel contrast met het papier vormt. Een geweldig boek; het ontwerp leeft door het papier.

Halcyon

Als verzamelaar van typografische vakbladen uit de eerste helft van de 20ste eeuw ben ik verliefd op het Nederlandse blad Halcyon (1940–44). Het is geen echt tijdschrift, maar een map waarin een ieder een bijdrage levert in de vorm van een eigen katern. Elk katern is gedrukt op een andere papiersoort, heeft een ander lettertype en is op een andere manier vormgegeven. Het is een rijkdom aan materialen, letters en ontwerpen. Daar zit ik ‘s avonds vaak in te bladeren.

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Een paar jaar geleden was ik uitgenodigd om op de book fair in Cape Town (Zuid-Afrika) een lezing te geven en een workshop te leiden. Ik vertelde daar over boeken, noemde de materialen en sprak over de motivatie achter mijn materiaalkeuze. Het duurde een poosje voordat ik doorhad dat niemand in mijn verhaal geïnteresseerd was. In Zuid-Afrika bestaat alleen een rudimentair aanbod aan papier. En die papieren die er zijn, daar zou ik niet mee willen werken. We hebben daarom maar over andere dingen gepraat. Sindsdien acht ik mezelf een gelukkig mens.

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Voor veel opdrachten heb ik geen echte keuze meer. De grote uitgevers hebben contracten met een leverancier, uit diens (beperkte) keuze je dan een selectie kunt doen. Op die manier kun je papier niet tot een volwaardig deel van je ontwerp maken. Het boek als fysiek object ondervindt hier hinder van. Wat betreft het kleine drukwerk voldoet het budget vaak alleen maar voor een online-drukker – en die heeft nu echt een minimal aanbod aan papieren. Mijn grootste frustratie is dus dat ik niet veel keus heb. Dat gebeurt steeds meer.

CONRADY Das Buch deutscher Gedichte

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonster en/of collecties te komen?
De grote collecties van de belangrijke leveranciers zijn moeilijk te verkrijgen. De leveranciers hebben hun communicatie op de drukkers gericht en niet op de vormgevers. Dat geldt dan misschien met uitzondering van de zogenaamde Ausstattungspapiere. Ik wil ook niet om de week een envelop met weer wat toevoegingen opgestuurd krijgen. Hoe moet ik dat spul bewaren? Ik wil alleen handhaafbare collecties in de kast zetten. Maar omdat ik nooit een bestelling plaats (dat doet de drukker altijd) kennen ze mij niet. Ik bel, stuur een mailtje, dan nog een mailtje, dan bel ik weer en hoor uiteindelijk nooit meer iets van de zaak. Misschien ben ik ook wegens mijn frustratie met de concurrentie zo een goede klant bij Geese Papier. Eergisteren zat ik bij de drukker en zag dat hij blijkbaar wel de meest recente collectie heeft. Dat in tegenstelling tot mij. Ik zal dus weer moeten bellen of een mailtje sturen…

Door Ralf de Jong