Er is iets geks aan de hand met papier. De meeste mensen blijven het zien als een communicatiemiddel uit het verleden, als handig verpakkingsmateriaal of als pure ambacht. Niet als een technologie van de toekomst. Niet als een materiaal dat een antwoord kan geven op huidige sociale uitdagingen rondom data security, energie, het vervangen van plastics of tijdelijke woningen.

Die onbekende toepassingen bestaan al wel degelijk en worden ontwikkeld door verschillende partijen uit heel Europa. Van architecten tot ingenieurs en van ICT’ers tot papierfabrikanten. Die innovaties heb ik verzameld in de publicatie PAPER Breakthroughs, simpelweg omdat het verrassende ontwikkelingen zijn die het waard zijn te vertellen. Vooral in een tijd waarin we massaal zoeken naar vernieuwing met behulp van duurzame, herbruikbare materialen.

Behang dat Wi-Fi-frequenties kan blokkeren om data en gezondheid te beschermen? Kartonnen constructies die hetzelfde gewicht kunnen dragen als staal? Zonnecelpapier waarmee je je mobieltje op kunt laden? Papier als geluidsdrager? Toen ik over deze innovaties leerde (in het kader van een tentoonstelling), was ik zelf net als de meesten verbaasd dat zo’n eeuwenoud materiaal dat tegenwoordig lijkt afgeschreven, zoveel toekomst kan hebben. Alleen…wie gelooft dat of kan het iets schelen – papier en technologie?

Het heeft voor een groot deel te maken met hardnekkige percepties. Hoe goed kan zoiets eenvoudigs, bekends en goedkoops als papier nu werkelijk zijn? Het is veel spannender om nieuwe, geavanceerde ‘smart solutions’ te omarmen. Oké, veel van de papierinnovaties die een maatschappelijk verschil kunnen maken verlaten pas net het laboratorium. Maar dat neemt niet weg dat hun potentie meer aandacht verdient.

Europese directeur van TED: “Innovation beyond your own industry”
Misschien nog wel gekker dan deze percepties, vind ik dat het thema niet gezamenlijk wordt opgepakt door de uiteenlopende partijen die de kennis in huis hebben. Niet echt in ieder geval. Sommige projecten zijn wel aangejaagd door de gezondheidssector, de tuinbouw of de wereld van design. Maar er lijkt nog een lange weg te gaan voor we gezamenlijk papier beschouwen als een middel om tot sociale innovatie te komen, zonder dat het gevoel ontstaat dat het slechts om papierpromotie gaat.

In de wereld van digitale technologieën is die brede aanpak er wel. Daar ontstaan talloze dynamische verbindingen tussen bijvoorbeeld ICT, de bouwsector en transport. Of tussen overheid, onderwijs en design. Onbekende partners en vakgebieden als voorwaarde voor innovatie.
Bruno Giussani, de Europese directeur van TED, zegt daarover in PAPER Breakthroughs: “One way to stimulate innovation is to look beyond your own industry and networks. Very often it is the lateral input, the insight from a completely distinct field, the lesson someone in a very different sector has learned, that offers a new and different perspective and solution.”(Iets wat kunstenaars overigens vaak uitstekend doen.) Giussani licht in het interview de kracht toe van papier in het technologische tijdperk. En die gaat veel verder dan alleen de bekende discussie digitaal versus print. Papier is een technologie, benadrukt ook hij.

Voorbeeld: hergebruik van afvalstromen
De biobased industrie is een belangrijke pijler in de duurzame strategie van de Europese Commissie. Verschillende programma’s zijn gericht op het gebruik van hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen voor het creëren van alledaagse producten, het minimaliseren van afval en CO2. Het proces van het maken van papier leent zich heel goed voor het mengen van verschillende vezels met papierpulp. Dit kan afvalstromen verminderen in de landbouw, bosbouw, voedsel of scheikunde sector, hetgeen resulteert in nieuwe producten zoals verpakkingen gemaakt van planten en bladeren.

Een papier dat gemaakt is uit biobased vezels is papier dat ervoor zorgt dat we natuurlijke bronnen beter benutten. Daarnaast heeft het papier een hele hoge tactiele waarde, je voelt de vezels en ook de visuele waarde is hoog. De vezels zijn duidelijk zichtbaar. Dat geeft een mooi subtiel effect. Naast tomatenplantvezels is het mogelijk om andere vezels in te zetten, zoals:

• Uit de Nederlandse kassen restvezels (loof) van paprika en/of tomaat
• Alternatieve vezels uit Miscanthus gigantus ook wel Chinees riet genoemd
• Restvezels van suikerriet

Uitnodiging aan creatieve geesten
De verzamelde technologieën in deze uitgave zijn een uitnodiging aan alle creatieve geesten en kennismakelaars om papier in een nieuwe context te bekijken. Wie weet krijgen bestaande duurzaamheidsinitiatieven daardoor een spannende wending. Zie voor meer informatie:  www.paper-innovation.com/publication