Vorig jaar oktober presenteerde drukkerij Lenoirschuring het Vouwblad 10 dat de opmaat vormde voor de huidige oproep tot het inzenden van een ontwerp van een Vouwblad gemaakt met monospace letters.

Lenoirschuring, studio en drukkerij voor ontwerpers en bedrijven, geeft sinds 2005 de serie Vouwblad uit om aandacht te besteden aan de ontwerpers onder haar clientèle. ‘Je moet tonen wie je bent, interessante dingen maken,’ zegt Arie Lenoir daarover. De opzet van Vouwblad verwijst naar de illustere vierkante Kwadraat-Bladen (25 x 25 cm) die Steendrukkerij de Jong & Co van 1955 tot 1974 uitbracht. De Kwadraat-Bladen waren een serie experimenten op het gebied van grafische vormgeving, beeldende kunst, literatuur, architectuur en muziek en werden samengesteld door toenmalig directeur Pieter Brattinga. Met Vouwblad (24 x 34 cm) creëert Arie Lenoir een serie uitgaven die de passie voor het grafische vak visualiseert en de schoonheid wil laten zien die je met tekst, beeld, papierkeuze en kleur kan bewerkstelligen. De maatvoering komt voort uit het persformaat. 52 x 72 cm is het grootste dat Lenoirschuring kan bedrukken.

Voor de Vouwbladen van Lenoirschuring wordt iedere keer een andere ontwerper benaderd. Zo werden ze al verzorgd door Bert Meijer (september 2005: Vouwblad 01), De Designpolite (september 2006: 02), Ben Bos (november 2006: 03), Richard Niessen & Esther de Vries (september 2007: 04), Maria Blaisse (januari 2008: 05), Max Kisman en Frans Oosterhof (september 2009: 07), Rymer Jan Bruining die destijds bij Funcke werkte (september 2010: 08) en André Toet (februari 2011: 09). Voor Vouwblad 11 is Hansje van Halem inmiddels benaderd. De in Amsterdam gevestigde Britse ontwerper David Quay verzorgde de vormgeving van Vouwblad 06 (september 2008) en Vouwblad 10. Hij baseerde Vouwblad 10 op een kalendarium dat Wim Crouwel in 1968 voor Steendrukkerij de Jong & Co ontwierp met New Alphabet.

Het lettertype New Alphabet was een reactie van Crouwel op Brattinga’s oproep aan Nederlandse ontwerpers om zich te buigen over een alfabet dat paste bij de moderne tijd. De opkomst van nieuwe zettechnieken bracht Wim Crouwel ertoe te experimenteren met lettervormen die aangepast waren aan de zogenaamde kathodestraalbuis-technologie. – Toen hij met zijn vader, die bij de Noord Nederlandse Clichéfabriek (NNC) in Groningen werkte de Drupa (Druck und Papier) beurs in Duitsland bezocht zag hij voor het eerst een Hell Digiset (semi-digitale) letterzetter. – New Alphabet was een filosofische studie naar een letter voor de toekomst, rekening houdend met de computer die op komst was. Het was een poging de verwachte nieuwe semi-digitale techniek in (letter)tekens zichtbaar te maken. Het was een visionair alfabet; Het bestond uit tekens die alleen waren opgebouwd uit horizontale en verticale lijnen, zodat deze in elke lettergrootte (corps) op dezelfde manier werden weergeven in de basale raster-reproduktie van de Digiset. Bochten en krommingen in bestaande letters waren met deze techniek namelijk nog erg rafelig en in elk corps net weer even anders. Crouwel veronderstelde in zijn enthousiasme dat er zeker nog 20 jaar met deze basale techniek gewerkt zou moeten worden maar de techniek verbeterde al snel…

In 1973 ontwierp hij vervolgens voor de typemachines van Olivetti naar hetzelfde idee een veel minder rudimentair alfabet dat, toen het eind jaren negentig werd gedigitaliseerd door David Quay, de ontwerper van Vouwblad 06 en Vouwblad 10 de naam Gridnik kreeg; de bijnaam die Crouwels vrienden hem in de jaren zeventig bij Total Design hadden gegeven omdat hij overal grids voor gebruikte. Olivetti heeft het lettertype nooit in productie genomen omdat het de techniek van de typemachines veranderde.

Vouwblad 10 New Alphabet werd in offset gedrukt op 120 grams On Offset van Portucel Soporcel uit Portugal – In Nederland wordt deze hagelwitte en opdikkende papiersoort gedistribueerd door Proost en Brandt – in de grijze Pantone kleur Cool Gray die werd gemengd met 50% (Pantone 877) zilverkleurige inkt zodat een metaalglans ontstaat, een mintgroene Pantone 324 voor de weeknummers en de weekenden, en een beschermend persvernis. Kenmerkend voor de papiersoort On Offset is de hoge opaciteit (ondoorschijnendheid) en laag doorzicht.

Hetzelfde stramien of grid volgend werd dit blad ook gezet uit de Courier, een letter die Howard Kettler in 1955 oorspronkelijk voor IBM typemachines ontwikkelde. IBM verzuimde echter de rechten op het lettertype vast te leggen zodat het een vroege vorm van shareware werd. Andere typemachinefabrikanten imiteerden het. Ontwerpers schrikken overigens vaak wanneer hun ontwerp in de Courier verschijnt want in dat lettertype wordt alle tekst in een document weergegeven wanneer een letterfont dat gebruikt is in het ontwerp niet aanwezig is op de betreffende computer. De Courier is standaard geïnstalleerd op bijna alle computers. Dit blad werd gedrukt op een magazijnrestant van Lenoirschuring; 100 grams Munken Print cream 1.5, gemaakt door Arctic Paper in het Zweedse Munkedal (Nederlandse distributie Antalis). De typografie werd wederom gedrukt in de kleuren uit het kleurenpalet van de huisstijl van Lenoirschuring, Cool Gray 11 met 50% zilver (donkergrijs met metaalglans), Pantone 324 (mintgroen), 180 (bruinrood) en het onderliggende grid in Pantone 278 (lila). Munken Print cream is een kwalitatief hoogwaardig, opdikkend crème getint boekpapier. De tint maakt dat teksten aangenaam leesbaar zijn. Beide Vouwbladen werden punt op punt gevouwen.

Lenoirschuring doet een open oproep aan ontwerpers om voor het vervolg van Vouwblad 10 een ontwerp gezet uit een monospace letter in te zenden. Maar wat is nu eigenlijk een monospace? Monospace is de term die gebruikt wordt voor niet-proportionele lettertypes, waarvan elke karakter en de spatie dus dezelfde breedte hebben. Voor de meeste lettertypes geldt dit vanwege de betere leesbaarheid niet en zullen bijvoorbeeld de ‘w’ en de ‘m’ meer plaats innemen dan de letter ‘i’. Monospace-lettertypes worden veel gebruikt voor e-mail-berichten, tekstbestanden, programmeercode en ASCII-art. De meeste typemachines gebruik(t)en ook een monospace-lettertype. Basale voorbeelden van monospace-lettertypes zijn Courier, Andale, Lucida en Monaco. Maar op de websites van verschillende digitale lettertype uitgeverijen als FontShop, T26 en MyFonts kan je nog veel meer monospace fonts vinden. Omdat in New Alphabet alle tekens even breed zijn is dat net zoals Courier een monospace lettertype.

In juli worden uit de inzendingen tien ontwerpen gekozen door Wim Crouwel die vervolgens in september door Lenoirschuring gedrukt worden op een minimaal 70 tot maximaal 300 grams wit houtvrij offsetpapier en gebundeld in een map, de Vouwblad monospace collectie zullen vormen. De winnaars ontvangen een aantal complete mappen en extra gedrukte exemplaren van hun ontwerp. Het ontwerp voor de voorzijde kan uitgevoerd worden in vier offset kleuren bijvoorbeeld in full colour of met Pantone kleuren inclusief de metallic en fluorinkten uit dit kleurcodering systeem. De achterzijde wordt bedrukt in zwart met een colofon over het ontwerp. Afwerkingen als rillen en vouwen zijn ook mogelijk.

Inzenden kan tot en met 30 juni 2012. Meer informatie en het inschrijfformulier is te vinden op www.vouwblad.com onder Vouwblad 10. Alle ingezonden ontwerpen worden ook geplaatst op deze speciale Vouwblad site van Lenoirschuring.

door Martijn Oostra (m.m.v. Jannemieke Oostra)