Het boek Baghdad Calling is een boek met foto’s van de fotojournalist Geert van Kesteren. De foto’s in het boek laten zien hoe Iraakse vluchtelingen leven in Jordanië, Syrië en Turkije. Baghdad Calling bevat niet alleen professioneel gemaakte beelden, maar ook beelden door de ogen van de Irakezen zelf. Deze foto’s zijn gemaakt met mobiele telefoons en digitale camera’s. Ze tonen Iraakse burgers en locaties waar journalisten vanwege de onveiligheid niet konden komen. Naast de twee soorten beeld bevat het boek ook interviews met de vluchtelingen.

Hoe verliep bij dit boek het ontwerpproces? Welke stappen worden er eerst gemaakt en welke als laatste?
Het boek is vooral het gevolg van veel gesprekken met Geert van Kesteren, de fotograaf en Edie Peeters, de redacteur. Na het succes van ‘Why Mister, Why?’, het eerste boek wat we met Geert gemaakt hadden was er veel vertrouwen in een vervolg publicatie.
Hij kwam regelmatig bij ons langs om zijn ideeën over dit nieuwe project met ons te bespreken. Dat was gedurende anderhalf jaar.
Het was duidelijk dat hij iets wilde met de foto’s (gemaakt met een mobiele telefoon) van de vluchtelingen die hij in verschillende landen rondom Irak aantrof. Hij wilde ook iets met de verhalen van de vluchtelingen. Op dat moment was het nog niet in de media dat er zoveel vluchtelingen waren vanwege sektarisch geweld. Het was misschien wel bekend, maar werd niet officieel erkend, anders hadden de vluchtelingen ook die status moeten krijgen en had er hulp georganiseerd moeten worden. (zie ook de inleiding in het boek). De gesprekken gingen vooral over de relatie tussen zijn werk (als fotograaf) in relatie tot de amateur foto’s. Wij vonden de urgentie van dit project heel belangrijk en begrepen al snel dat het een goed boek zou kunnen worden. Geert twijfelde of er genoeg aandacht naar zijn eigen foto’s uit zou gaan, maar zag ook wel dat dit verhaal belangrijk was. We hebben hem ervan overtuigd dat hij in dit project niet alleen fotograaf, maar ook auteur en initiator was. We denken dat het boek ook zonder zijn foto’s een goed boek had kunnen zijn.
Onze taak bestond eruit om in eerste instantie te geloven in dit project en vervolgens te kijken hoe de verschillende onderdelen samen zouden kunnen komen.

Is dit een ontwerp geweest dat zich in vorm erg heeft ontwikkeld tijdens het ontwerpproces of stond deze vrijwel meteen vast?
Zoals meestal heeft het ontwerp relatief weinig tijd gekost. Vaak is het ook onduidelijk wie wanneer welke beslissingen eigenlijk heeft genomen. De meeste tijd hebben we besteed aan gesprekken met Geert: wat voor soort boek zou dit moeten worden en hoe de onderdelen zich tot elkaar zouden kunnen verhouden. Dan is er veel tijd besteed aan het redigeren van de beelden: welke volgorde hebben de beelden en hoeveel katernen met zijn werk komen erin? En er ook is veel tijd gaan zitten in de technische voorbereiding. Hoe moest dit boek gemaakt worden en kon dit ook technisch? Het is in twee verschillende technieken bij twee verschillende drukkerijen gedrukt. De krant is rotatieoffset en de foto’s van Geert waterloos offset. Vooral hoe deze twee papiersoorten bij het binden in elkaar gestoken konden worden was een hele opgave. De vorm voor dit boek komt voort uit de inhoud en de beslissingen voor materiaal, formaat, lettertype waren betrekkelijk snel genomen.

Wanneer je door het boek heen bladert zie je, door de twee verschillende papierformaten, in eerste instantie alleen maar de mobiele telefoon foto’s en de verhalen. Hierdoor worden de foto’s van Geert van Kesteren in een soort tweede laag geplaatst. Is dit bewust of was het de bedoeling om alleen een onderscheid te maken?
We hebben bewust onderscheid tussen de twee soorten beelden gemaakt, maar het was niet de bedoeling om het één ondergeschikt aan het ander te maken. In de inleiding van het boek zegt Geert dat hij er in gesprekken met vluchtelingen uit Irak achter kwam dat de bewoners daar de foto’s maakten die de journalisten (zoals hij) eigenlijk wilden maken. Hij had echter geen toegang tot het land, bovendien was het veel te gevaarlijk. Daar kwam nog bij dat hij, als oorlogs­fotograaf zichzelf niet zo thuis voelde bij het maken van portretten. Want dat was het enige wat hij wel kon fotograferen: de vluchtelingen zoals hij ze aantrof in hun tijdelijke omgeving. Hoe dan ook zijn zijn foto’s zorgvuldig geselecteerd en hopelijk ook zorgvuldig gepresenteerd in het boek.

Waarom is de keuze gemaakt voor twee verschillende papierformaten?
We vonden de ruwe zijkant van de kranten katernen mooi en wilden deze graag houden. Omdat het boek daardoor niet ‘schoongesneden’ kon worden hebben we de fotokaternen van Geert korter gemaakt.

In het boek zijn er twee verschillende soorten foto’s te zien. De mobiele telefoon foto’s en de foto’s van Geert van Kesteren. Waarom is ervoor gekozen om de foto’s in hetzelfde formaat te plaatsen?
De kenmerken en de behandeling van de twee soorten beelden zijn al verschillend genoeg, het was daarom niet nodig om ze ook nog een ander formaat te geven.

Door de twee verschillende soorten foto’s op twee verschillende papiersoorten te plaatsen, vind ik dat ze een gevoel krijgen dat bij ze past. Is er veel onderzoek naar gedaan hoe de foto’s op verschillende papiersoorten eruit zien of werd dat vrij snel al bepaald?
Nee, die beslissing hebben we snel gemaakt. In beide gevallen wilden we benadrukken dat het hier om beelden gaat die nieuwswaarde bevatten: krantenpapier en dit dunne glossy papier refereren aan media die we dagelijks zien; de krant en tijdschriften. Deze beelden hadden erin kunnen staan. Sterker nog, ze hadden er misschien wel in moeten staan. We wilden bewust de beelden niet esthetischer maken dan ze nu zijn. Het gaat per slot van rekening om hun nieuwswaarde. Daarnaast was het ook zo dat de resolutie van de mobiele telefoon foto’s laag was. Het leek ons niet passend om dat op heel mooi papier te drukken.

Waar baseren jullie de keuze op voor de lettertypes die zijn gebruikt in het boek? Gaat het om gevoel en inhoud of wat een goede combinatie is?
De lettertypes moeten passen bij het idee. In dit geval is de keuze voor de headline letter (Futura condensed) gebaseerd op gangbare gedrukte media en de type letter (Prestige) benadrukt het stadium dat vooraf gaat aan het drukken, namelijk de copij. Het hadden ook andere letters kunnen zijn, maar het was in ieder geval ook de bedoeling om iets te maken wat niet te ingewikkeld was en niet te ‘ontworpen’ over zou komen.

Wat voor gevoel moeten de twee papiersoorten uitstralen?
In beide gevallen wilden we refereren aan gangbare en herkenbare mediabronnen: dag- en weekbladen, kranten en tijdschriften.

Het valt mij op dat het getal twee erg vaak terug komt. Twee verschillende papierformaten, twee verschillende papiersoorten, twee kleuren, twee lettertypes en twee pagina’s per foto. Op deze manier wordt de tweedeling (tussen de mobiele telefoon foto’s en die van Geert van Kesteren) nóg duidelijker. Is ook dit een bewuste keuze geweest?
Nee, dat is geen bewuste keuze geweest. Maar het klopt wel omdat de basis van dit boek uit twee verschillende onderdelen bestaat.

De kleur rood werkt verschillende associaties op. Is de kleur ook bewust gekozen om ergens mee te associëren in het boek? Zo ja, waarmee?
Rood is een gangbare steunkleur en werkt altijd goed. We hebben er niet heel erg lang over nagedacht.

Zijn er ook omslagvoorstellen gemaakt met andere kleuren? Zo ja, waarom is dan de keuze op rood gevallen?
Nee, we wilden heel graag een typografische cover maken, omdat we de titel heel goed vonden. De kleur rood valt op, het ziet er dramatisch en urgent uit. Dat is precies wat we wilden.

Is die vertaalslag van inhoud naar vorm belangrijk voor jullie?
Ja, natuurlijk. Dat is de essentie van wat we doen.

Hoe belangrijk is het voor jullie dat jullie keuzes worden begrepen door de lezer? Oftewel, hoe belangrijk is het dat de lezer de vertaalslag van inhoud naar vorm begrijpt?
Dit boek heeft een overrompelende inhoud. Geert had met dit boek ook echt een boodschap. Het had er ook heel anders uit kunnen gezien en dat had ongetwijfeld ook een goed boek opgeleverd. Ons werk is belangrijk maar is niet alles. We hopen altijd dat het boek overtuigt als object. Misschien hoeft de lezer niet alles te begrijpen, maar we hopen wel dat hij of zij het boek als ‘ding’ accepteert zonder daar al te veel vragen bij te stellen.

Het boek Baghdad Calling is uitgegeven door Post Editions en hier verkrijgbaar.
Dit interview met Linda van Deursen is gehouden in december 2011 door Ilse van Luik.