Sinds 2011 interviewt De Monsterkamer ontwerpers over papier. Wat is hun favoriete papier, wat zijn hun inspiratiebronnen en hoe zien zij de toekomst van papier? De vragen zijn steeds dezelfde, de antwoorden verrassen.

Wat is je favoriete papier en waarom?
Ik heb geen directe favoriet maar alles wat karakter heeft is favoriet. Dat kunnen hele goedkopen soorten zijn, maar ook heel verfijnde papiersoorten. Ik neig vaak naar soorten die iets fouts hebben, iets rauws en iets tijdloos. Denk aan UPM Sol UPM Sol mat is een gestreken papier met een natuurlijke grijswitte tint. UPM Sol is een combinatie van houtvrije, houthoudende en recyclede vezels. , Biotop BIO TOP 3® is een natuurwit, houtvrij ongestreken premium papier en karton, geproduceerd zonder gebruik van optische witmakers., EOS EOS is een zuiver houtvrij ongestreken papier met een opdikking van 2.0. De prachtige offwhite tint zorgt voor een levendige beeldweergave, optimale leesbaarheid en een authentiek papiergevoel., Opakal Opakal is een mat gekalanderd houtvrij dundruk met een zeer hoge opaciteit (ondoorzichtigheid van het papier)., IBO One IBO One is geproduceerd van pure cellulose zonder vulstoffen waardoor het papier zeer licht, soepel valt en een opmerkelijke transparantie verkrijgt. Het doorzicht van het papier heeft een bijzondere functie binnen het ontwerp en geeft tekst en beeld een nieuw perspectief. , verschillende soorten Munken, of een nuchtere Cyclus Offset. Maar het hangt altijd af van de context. Er is niks beters dan je ongelijk tegenkomen in een prachtig boek met een papiersoort waarvan je dacht dat je ‘m verschrikkelijk vond.

Papier wordt voor mij het interessantst als je met grote hoeveelheden te maken krijgt, dan komen de sculpturale kwaliteiten van een soort goed naar voren. Extreem floppy papier, zwaar en glad, juist fragiel en vluchtig, hoe een pak perfect in je hand valt of er juist uit probeert te glijden; kwaliteiten die niet direct voelbaar zijn in een paar losse vellen. Het boek Seth Siegelaub: Beyond Conceptual Art, (560 pagina’s met Opakal 60 g/m2) is een goed voorbeeld, of de Art-Rite facsimile (papier onbekend)—boeken die je blind kan lezen. Soms moet ik die gewoon even vastpakken.

Art-Rite, zwaartekracht en hand (Ontwerp: Rick Meyers)

Seth Siegelaub: Beyond Conceptual Art, zwaartekracht en kast (Ontwerp: Irma Boom)

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
Momenteel ontwerp ik de  Tubelight, een kwartaalblad met kunst recensies. Het binnenwerk bestaat uit het opdikkende Munken Print Cream Munken Print Cream 15 is een ultiem boekpapier. Door de beste eigenschappen van houtvrij en houthoudend papier te combineren, heeft Arctic Paper een kwaliteit gecreëerd met een opdikking, stevigheid, oppervlak, leesbaarheid en bedrukbaarheid die optimaal zijn voor boekproducties. , gehuld in een te klein jasje van 80 grams UPM Sol Gloss UPM Sol Gloss is een licht houthoudend gecoat papier met glanzend oppervlak.. De nadruk in het blad ligt op het geschreven woord, en de teksten in het ongestreken binnenwerk verwijzen altijd naar een werk of expositie waarvan het beeld op het gestreken papier is gedrukt. Het contrast tussen de papiersoorten benadrukt deze onderverdeling in inhoud. Beide papieren zijn houthoudend en verkleuren snel; ik wil daarmee inspelen op de vluchtigheid van het tijdschrift format. Als het goed is ziet het blad er maar kort nieuw uit. Voor elk nieuw nummer experimenteer ik met overdruk, een extra steunkleur of een veredeling. De twee papieren verschillen ontzettend van elkaar in eigenschappen, waardoor eenzelfde drukmethode op beide soorten tot een heel ander resultaat kan leiden. Los van de dynamiek die dat oplevert, gebruik ik dit om kennis en ervaring op te doen over de werking tussen papier en druktechniek.

Tubelight magazine, #115 (Ontwerp: Kai Udema)

Tubelight magazine, #116 (Ontwerp: Kai Udema)

Samenkomst UPM Sol Gloss en Munken Print Cream in Tubelight #115 (Ontwerp: Kai Udema)

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Het is een essentieel onderdeel in een ontwerp, maar dat betekent niet altijd dat ik er veel tijd in stop. Het leuke aan het kiezen van papier is dat het een overwogen en fijngevoelig proces kan zijn waar ik me dood op kan staren, doordrenkt van conceptuele of functionele overwegingen, maar soms net zo goed kan voortkomen uit het tegenkomen van een vergeten stapel in een kast achterin de studio, of een gulle donatie van een bekende. Er zit een bepaalde charme aan werken met wat voorhanden is: als je dat op de goede manier weet in te zetten voel je dat terug als een soort eerlijkheid in het ontwerp. Zeker bij stencilprint zijn papierkeuzes vaak praktisch. Je kan niet overal op drukken dus de keuzes zijn beperkt, maar je kan ter plekke dingen veranderen en aanpassen. De relatie tussen het drukken en het papier is heel direct aanwezig. Het helpt me intuïtief om te gaan met papier.

Spread uit The absence of sound, Kai Udema, risoprint op Lessebo Design Naturel 240 g/m2

Uitgevouwen Leaving, Returning, Claude Nassar, 2020, risoprint op Biotop 80 g/m2 en Crush Citrus 200 g/m2 (Ontwerp: Kai Udema)

Nova, Kai Udema, risoprint op Cyclus Offset 90 g/m2

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Een parel in mijn boekenkast is Ornithology, ontworpen door Jeremy Jansen. Als je het hebt over afgewogen versus intuïtief is dit een goed voorbeeld van zeer zorgvuldig afgewogen. Het binnenwerk bestaat uit drie verschillende soorten die elkaar onregelmatig afwisselen per katern. Ze verhouden zich direct tot de inhoud afhankelijk van thematiek en beeldkwaliteit, subtiel om het bijna niet door te hebben als je het doorbladert, aanwezig genoeg om het geheel rijker te maken in zijn ervaring. Met de softcover en stofomslag meegerekend zitten er in totaal 5 soorten in die samen bijzonder coherent zijn. Fijn staaltje combineren.

Detail van Ornithology, Anne Geene en Arjan de Nooy (Ontwerp: Jeremy Jansen)

Ornithology, Anne Geene en Arjan de Nooy, ontwerp Jeremy Jansen

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Niet qua papiersoort, maar ik had laatst een idee voor een werk waarbij het nodig is een ontzettend lange strook papier te maken. Ik heb me wel eens afgevraagd of er geen technieken bestaan om papier letterlijk naadloos met elkaar te verbinden, zonder lijm—met elkaar te versmelten, eigenlijk. Een soort van enten, maar dan met papier. Onmogelijk waarschijnlijk, maar dat zou wel vet zijn.

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Mock-ups. Alle dingen op internet die doen alsof ze uit vezels bestaan in plaats van pixels. Bah.

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonsters en/of collecties te komen?
Ik denk niet dat we mogen klagen, alles voelt binnen handbereik. Pre-internet bestond ik nog niet, maar ik kan me voorstellen dat het vroeger allemaal veel arbeidsintensiever was, een stuk trager, en papier misschien zelfs een minder grote rol speelde binnen het ontwerpveld (maar dat vul ik in). Nee, ik vind het gemak soms overweldigend.

Wat ik wel lastig vind is dat elke leverancier zijn eigen format samples gebruikt—bedrukt/onbedrukt, groot/klein—en dat die soms moeilijk te vergelijken zijn. Het is allemaal erg gedecentraliseerd. De papierhemel ziet er uit als een archief aan kasten met daarin een dikke blanco stapel A3’s van elke soort. De Monsterkamer speelt gelukkig een centrale rol door het meeste onder één dak te brengen.

Hoe zie je de toekomst van papier?
Oef, moeilijke vraag. Ok, ik ga er toch een paar clichés in knallen. Papier wordt steeds meer een luxe. Het verliest een deel van zijn alomtegenwoordige democratische kracht op grootschalig en commercieel vlak. Misschien dat het zich splitst in aan de ene kant gespecialiseerde toepassingen, zoals kunstpublicaties, en aan de andere kant grootschalige, goedkope en kwalitatief lage uitingen, alles daartussenin lost langzaam op. Ik denk dat er een gespecialiseerde markt zal blijven voor papier, maar dat het aanbod beperkter en specifieker wordt; het zal zich moeten schikken naar de ontwikkelingen in de onder druk staande (ha-ha) drukwereld en de algemene vraag naar duurzaamheid, het magische toverwoord.

Interview door De Monsterkamer met Kai Udema