Wat is je favoriete papier en waarom?
Mijn favoriete papier heeft twee verschillende kanten, is misschien wat kitscherig (of op zich zelfs een beetje lelijk) en mag ook wel een kleur hebben. Chromolux (wat bij sommige leveranciers een andere naam heeft) hoort daar bij.

Het jaarverslag (2005) van de Koninklijke Bibliotheek, met als thema ‘Blingbling’ kreeg een omslag van Chromolux waar de glanzende zijde aan de binnenzijde van het omslag zit. In het binnenwerk zijn ook enkele glossy pagina’s door gebruik te maken van Chromolux 700. De rest van het papier lijkt (van kleur en gevoel) op de ruwe zijde van het Chromolux.

Jaarverslag van de Koninklijke Bibliotheek (2005)

Met twee kanten die verschillend aanvoelen word je geconfronteerd met het onvermijdelijk aspect van papier dat elke voorzijde ook een achterzijde heeft. Het zorgt voor een subtiele verrassing in het ontwerp. Gekleurd papier dwingt de ontwerper om beter na te denken over de opbouw van het ontwerp t.b.v. het drukwerk.

Detail van boekje met bijhorende brochure (1997) waar ik gebruik heb gemaakt van gekleurd papier, met 1 kleur bedrukt. links: zwart papier met koper bedrukt, rechts: donkergroen papier met zwart bedrukt

Bij offsetdruk mengt de kleur van het papier zich met de kleuren van de bedrukking

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
Voor het omslag van het beleidsplan van de Koninklijke Bibliotheek heb ik gekozen voor Mirricard Holoprism. De KB, nationale bibliotheek van Nederland, profileert zich in dit verslag ook als nationale digitale bibliotheek, terwijl ze uiteraard ook trots blijven op de schatten (veel oud papier) van hun collectie.

Beleidsplan van de Koninklijke Bibliotheek, met een cover van Mirricard Holoprism. Gedrukt bij Zwaan Printmedia Foto: Jos Uljee, Beeldstudio Koninklijke Bibliotheek

Eerder maakte ik voor de KB al een persmap waar de afbeeldingen van boekenkasten op zilverkleurig chromolux voor een digitale uitstraling zorgde.

Voor het beleidsplan wilde ik dit effect nog veel extremer, vandaar mijn keuze voor Mirricard Holoprism. De bijna abstracte afbeelding, een macro-opname van een detail van een boek, is in fullcolor gedrukt op de gladde spiegelende kant van het papier. De afwerking met glanslaminaat versterkt nog dat effect.

Het omslag van het beleidsplan van de Koninklijke Bibliotheek ‘vers van de pers’ (bij Zwaan Printmedia)

Het drukwerk, in kleine stapels gelegd om beter te kunnen drogen, gaf een spectaculair effect:

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Dat varieert. Voor mij is het belangrijk hoe het papier eruit ziet, hoe het aanvoelt en in sommige gevallen ook hoe het klinkt. Het papier bepaalt vaak voor een groot deel de sfeer van wat ik ontwerp.

Soms vind ik het niet nodig om heel specifiek te zijn in de keuze van het papier. In dat geval geef ik alleen maar enkele criteria voor het papier door aan de drukker die mij dan een voorstel doet. Altijd is er wel overleg met de drukker over het papier, want de papierkeuze heeft altijd wel gevolgen voor de productie (en de prepress).

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Naast de spannende typografie en de gedurfde kleurcombinaties is de subtiele papierkeuze in de ontwerpen van Gert Dooreman meestal helemaal raak. Dat is ook zo in de overzichtscatalogus van zijn werk.

Enkele van de boeken ontworpen door Gert Dooreman. Links de overzichtscatalogus van zijn werk.

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Nee, niet echt. 

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Ik laat me niet zo snel frustreren. Ik vind het juist interessant om als ontwerper te werken vanuit de mogelijkheden die er zijn. Soms moet je dan net iets anders doen dan je eerst van plan was, maar het is een uitdaging om dan juist te zorgen dat het ontwerp daardoor sterker wordt. 

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonsters en/of collecties te komen?
De laatste jaren is het niet makkelijker geworden. Een eigen papiercollectie bijhouden doe ik al lang niet meer. Daarom ben ik superblij met de Monsterkamer! 

Studenten benieuwd naar het resultaat van het drukwerk (irisdruk) op verschillende gekleurde papieren. Zie http://www.nieuweklasse.org/blog/?p=7002

Hoe zie je de toekomst van papier?
Vanuit het perspectief van het grafisch ontwerpen besteed ik daar, als docent (bij AKV|St.Joost), veel aandacht aan. Het doel is om de studenten voor te bereiden op hun toekomstige praktijk. Het is zeker niet meer evident om de traditionele druktechnieken en het werken op papier als leidend te zien in het vak van de grafisch ontwerper. Het vak gaat veel verder dan werken met specifieke technieken en materialen. Digitaal of analoog werken zijn geen keuzes, maar als ontwerper moet je in staat zijn het juiste in te zetten op het juiste moment. Daarvoor moeten de studenten vooral inzicht krijgen van wat er mogelijk is en hoe ze het kunnen aanpakken. Om ook ontwerpen te maken van analoge middelen waar geen digitaal medium tegenop kan, is kennis nodig over de mogelijkheden van drukwerk en de kracht van papier. Uiteraard hoort daar kennismaking met De Monsterkamer bij.

Resultaten van So you think you can PRINT!? #3 zie http://www.nieuweklasse.org/blog/?p=6904

Behalve in mijn lessen op de kunstacademie, organiseer is met nieuweklasse, ism met Zwaan Printmedia, ‘So you think you can PRINT!?’. In workshops onderzoeken we praktisch de verschillende mogelijkheden en effecten van drukwerk op verschillende papiersoorten. Op deze manier bieden we ervaring aan en maken we zelf voorbeelden.

De resultaten van de masterclass Zeefdrukken met Harmen Liemburg, waarbij verschillende papiersoorten van Antalis werden gebruikt, zijn verwerkt in 18 unieke boeken. Zie http://www.nieuweklasse.org/blog/?p=4503

Ik denk dat papier nog lang geliefd zal blijven bij mensen en ik hoop dat dit niet is omdat we willen vasthouden aan het bestaande, maar omdat er zaken mee gemaakt worden die duidelijk de kracht van papier laten zien.

Interview door De Monsterkamer met Joke Mestdagh