Sinds 2011 interviewt De Monsterkamer ontwerpers over papier. Wat is hun favoriete papier, wat zijn hun inspiratiebronnen en hoe zien zij de toekomst van papier? De vragen zijn steeds dezelfde, de antwoorden verrassen.

Wat is je favoriete papier en waarom?
Ik heb een vrij basale voorkeur voor Arctic Paper. En in het bijzonder Arctic Volume Arctic Volume White is een wit, opdikkend, mat, volgestreken papier. Het matte oppervlak zorgt voor een uitstekend drukresultaat en mooie beeldweergave, en geeft uw drukwerk een zachte uitstraling.  (eigenlijk altijd goed; een mooie cross-over van gestreken en ongestreken). Als het om ongestreken papier gaat: Munken Polar Het ongestreken, gladde oppervlak van het Munken Polar en de friswitte tint zorgen voor een karakteristieke beeldweergave en een exclusieve, natuurlijke uitstraling. Colorplan Eind jaren ’60 werd de kleurentelevisie geïntroduceerd. Geïnspireerd door deze kleurexplosie startte G.F. Smith met het ontwikkelen van Colorplan, een range gekleurd papier bestaande uit 55 kleuren en 8 gramgewichten. van G.F Smith is een andere favoriet. De serie bestaat uit prachtige kleuren en het papier heeft een mooie vezel. Voor bandpapier is Imitlin af en toe heel praktisch, omdat het het gevoel heeft van linnen maar toch goed full-colour bedrukt kan worden. Al is het op de hoeken (van het omslag) wel kwetsbaar.

Mecanoo | People Place Purpose. Ontwerp door Jelle F. Post. Papier: Arctic Volume.

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
Ik denk aan twee boeken die ik – toevallig of niet – samen met boekbinder Wytze Fopma heb gemaakt. Wytze woont hier zo’n 13 km vandaan en is een meester in zijn vak. Zijn kennis van zaken maken het onmogelijke mogelijk. Papier speelt daarbij vaak een rol.

Voor het Fortuin-boek (van de Wilhelmina-pepermunt) wilde ik op een of andere manier heel graag het klassieke pepermuntje verwerken in het boek. Na lang nadenken kwamen we op het idee om een driedimensionale preeg van het pepermuntje te maken en dat als het ware in het omslag te leggen. Het papier moest eenzelfde soort tactiliteit, uitstraling en witheid hebben als een echt pepermuntje. En zeker sterk genoeg voor een 3D preeg. We kwamen uit bij Colorplan Bright White. In het eindresultaat lijken er 24 echte pepermuntjes in het omslag verwerkt te zijn.

Fortuin Dokkum, 175 jaar. Ontwerp: Jelle F. Post. 3D-preeg: drukkerij Douma. Het boek is gemaakt ter gelegenheid van het jubileum van Fortuin Dokkum.

Fortuin Dokkum, 175 jaar. 

Fortuin Dokkum, 175 jaar. 

Het andere boek is Reddende alledaagsheid van Harry Cock. Hierin werkte ik ook nauw samen met Wytze. Conceptueel is het boek heel simpel samen te vatten als een fotografieboek (oplage 15 ex.) waarin foto’s van Harry Cock te zien zijn, eigenhandig geprint op Canson Rag papier. Cock had echter heel veel extra materiaal in zijn archief: contactafdrukken, brieven, kattebelletjes, polaroids en dat wilden we ook heel graag tonen. En het liefst zonder ze in te plakken, zodat je de ingestoken archiefspullen ook los kunt bekijken en, zo je wilt, als echte werken aan de muur kunt hangen… dat maakt het boek ook meteen persoonlijk, bijzonder en uniek in zijn soort. De oplossing vonden we in pergamijnen envelopjes, waar we het extra materiaal in staken. Wytze bedacht een manier om de zakjes op een bijna onzichtbare wijze in het boek te steken en op een bijzondere manier in te binden.

Reddende alledaagsheid van Harry Cock. Ontwerp: Jelle F. Post

Reddende alledaagsheid van Harry Cock

Als ontwerper was mijn doel om zo goed als onzichtbaar te zijn. Voor zover dat mogelijk is natuurlijk. Het boek moest een autonoom product zijn waarin fotograaf, ontwerper en binder en uiteindelijk ook papier symbiotisch samenkomen. Vandaar de keuze voor een ‘anoniem’ en alledaags papier als grijsbord karton. In al zijn eenvoud heel doeltreffend en prachtig afgewerkt (met foliedruk) door Wytze in een kartonnen band. Op deze manier tover je iets simpels als grijsbord om naar een bijzonder materiaal.

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Ik heb er vaak dubbele gevoelens over. Enerzijds is het heel belangrijk maar meestal ook weer niet. Als je wilt dat alles klopt aan een boek is het belangrijk. Maar het hoeft niet overschat te worden. Bij mij komt de keuze voor het papier vaak voort uit deze vragen: Wat past het best bij het onderwerp/ontwerp, een gestreken of ongestreken papier? Van daaruit ga ik verder denken. Is het superbelangrijk om een bijzonder papier te hebben? Of volstaat een goed ontwerp? Over het algemeen kan papier nét dat duwtje aan je ontwerp geven.

Ik geef de voorkeur aan goed overleg met een goede drukker. Over welk papier het beste past bij het boek en hoe we dat druktechnisch het beste tot zijn recht kunnen laten komen. Bij voorkeur is dat iemand als Henk Tienkamp van drukkerij Tienkamp, die veel kennis heeft van papier en daardoor goed in kan schatten welk papier goed werkt in combinatie met zijn drukpers.

Fortuin Dokkum, 175 jaar. Ontwerp: Jelle F. Post

Fortuin Dokkum, 175 jaar. Ontwerp: Jelle Post

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Ik ben vaak onder de indruk van de boeken van Gert Jan Slagter. Bijvoorbeeld de boeken die hij ontwerpt voor Museum Belvedere in Heerenveen. Hij weet daarin altijd verrassend te zijn met soms hele mooie (band) papiersoorten. Bijvoorbeeld het boek over kunstenaar Sjoerd de Vries. In alle eerlijkheid is het misschien niet het meest bijzondere boek ooit. Anderzijds: Je herkent uit duizenden een boek van Slagter (de zorgvuldigheid, het vakmanschap, de letterkeuze, het oog voor de lezer). Doordat dit boek een soort halflinnen band heeft, maar dan met een wonderlijk soort papier dat zich ergens tussen kurk en oud behang bevindt heeft het iets heel bijzonders. Het is subtiel, goed gekozen en kloppend.

Heimwee naar de toekomst, Sjoerd de Vries. Ontwerp door Gert Jan Slagter.

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Nee niet per sé.

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Dat papier hoe dan ook ten koste gaat van het milieu en bomen. Ondanks FSC-keurmerken. Dat is iets wat niet gaat wennen en daar moeten we bewust van blijven.

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonsters en/of collecties te komen?
Mijn eerste contact was destijds met Jan van Eerd van Arctic Paper. Ik was nog student in Groningen (Academie Minerva) en woonde drie hoog in een verrommelde studentenkamer. Voor het projectbureau op Academie Minerva begon ik toen onder leiding van Ko Sliggers mijn eerste boeken te maken en was ik op zoek naar goed papier.

Friesland, het kleinste land op aarde, Dolph Kessler. Ontwerp door Jelle F. Post.

Jan van Eerd van Arctic Paper kwam speciaal voor mij naar Groningen (tenminste zo voelde dat) en ik vond dat onvoorstelbaar. Ik ontving hem boven op mijn zolder tussen sigarettenpeuken (al had ik eerst wel even stofgezogen natuurlijk). Dat was een bepalend moment. Ik voelde me serieus genomen en ontdekte dat er heel veel papier bestond. Van Gmund tot Arctic Volume (wat vanaf toen mijn favoriete papier zou blijken). In die zin heb ik altijd het gevoel gehad dat de collecties goed te krijgen zijn. Het begint vaak bij durven vragen. Jaren later, toen ik les ging geven op Academie Minerva, heb ik mijn studenten kennis laten maken met De Monsterkamer in Amsterdam. Misschien te weinig maar die keer dat we met zijn allen naar Amsterdam gingen was heel bijzonder en voor studenten een eye-opener.

NNT – Dichterbij. Ontwerp Jelle F. Post.

Hoe zie je de toekomst van papier?
Ik verwacht en hoop, in algemene zin, dat wat goed is blijft. Omdat het zijn dienst heeft bewezen. Ik denk dat er veel zal verdwijnen en dat de keuze kleiner wordt. De vraag is of dat een ramp zal zijn. Ik denk het niet. Anderzijds is er ook geen groter feest te bedenken dan een papiersoort te vinden die past bij jouw specifieke ontwerp. Eentje die net dat verschil maakt tussen gemiddeld en geweldig. In die zin blijft het ook een snoepwinkel, waarvan je hoopt dat die blijft. Omdat je af en toe verrast wilt worden. Anders wordt het net als de landschappen hier in het Noorden: een dooie boel. Eén en hetzelfde soort gras.

Interview door De Monsterkamer met Jelle F. Post