Omdat steeds meer mensen De Monsterkamer om advies vroegen over duurzaam drukwerk, vatte Esther Krop het idee op voor een Expert Meeting met als thema Drukwerk & Milieu. Het onderwerp had ook mijn interesse en ik bood aan te helpen met de samenstelling van het programma. Op 18 april 2019 vond de Expert Meeting Drukwerk & Milieu plaats. Hieronder vind je de verkorte versie van mijn introductie:

Drukwerk
Voor het programma van Drukwerk & Milieu vroeg ik drukkers, ontwerpers en een leverancier van grafimedia producten over hoe zij duurzaamheid benaderen aan de hand van een boek, een reisgids, een magazine en een krant. Ik begon bij de drukkers die als partner bij de Monsterkamer aangesloten zijn en zich profileren als milieuvriendelijk en vroeg hen om samen met een ontwerper/opdrachtgever een project te presenteren waarbij duurzaamheid het uitgangspunt was. Soms leek het zoeken naar een speld in een hooiberg. Sommigen waren stellig overtuigd van de relevantie ervan, anderen vonden hun duurzame project niet duurzaam genoeg. Het grootste gedeelte dat gepresenteerd werd was offset drukwerk: vellen offset en waterloos rotatie offset.

Inkt
Tijdens gesprekken op de werkvloer bij de betreffende drukkers was het duidelijk dat drukkers graag willen verduurzamen. Hoe kun je verduurzamen in een krimpende markt? Voor het behalen van een constante kwaliteit is het veranderen van één stap in het proces, bijvoorbeeld een andere inkt, een grote uitdaging. Er zijn verschillende inkten en inktdroging. De inkt voor offset kun je niet voor waterloos offset gebruiken. Er zijn ook drukkers die bio-inkt gebruiken. Wat is bio-inkt? Zover ik het weet is hierbij de minerale olie vervangen door plantaardige olie.

Hulpstoffen
Gebruikte hulpstoffen die in het kader van milieu genoemd worden zijn IPA (isopropylalchohol) en was- en reinigingsmiddelen. IPA is een vluchtige organische stof (VOS), die aan het vochtwater wordt toegevoegd voor de juiste oppervlaktespanning. Er zijn initiatieven vanuit de grafimedia branche om de bewustwording te vergroten bij werkgevers en werknemers over het werken met gevaarlijke stoffen (waaronder oplosmiddelen) en bedrijven in beweging te brengen om sneller over te stappen naar minder schadelijke alternatieven. Bijvoorbeeld de K3 en K4 wasmiddelen. Er is ook de Milieubarometer of MKB Green deal: energiebesparing in het MKB: Winst voor het milieu, maar ook voor eigen portemonnee. Welke rol speelt wetgeving bij het milieuvriendelijker maken van drukwerk?

Wat kan ik doen als ontwerper?
Het is goed om te weten welk machinepark drukkers hebben. Van klein formaat tot enorm. Het gaat er niet om wie de grootste heeft, maar om maatwerk: voor de juiste de afstemming van formaat, oplage en de omvang. Economisch papiergebruik, zo min mogelijk snijafval, dat is het eerste waar ik aan denk als ontwerper. Wat kan ik nog meer doen? Ik vroeg aan een opdrachtgever van een folder wat de oplage moest worden. Doe maar wat extra, dat zijn de kosten niet, wat overblijft gooien we weg. Ik heb toen toch maar een kleinere hoeveelheid besteld. De materiaalkeuze, waar komt het papier vandaan? Van de andere kant van de wereld of uit Europa. Is een laminaat een verduurzaming of niet? Minder inktgebruik met een smallere letter? In welke mate laat ik duurzame overwegingen het ontwerp bepalen?

Klimaatneutraal drukwerk
Sommige drukkers bieden de mogelijkheid om drukwerk gecertificeerd 100% klimaatneutraal te produceren. Tijdens de voorbereiding kwamen we op het idee om de uitstoot van het event zelf te compenseren. Het leek ons een goed statement bomen te planten bij Trees for All. Maar hoe reken je van je handelingen de CO2 uitstoot uit? We hielden het op een aanname van de afgelegde kilometers van de bezoekers en sprekers van het event. De kosten vielen ons overigens erg mee.

Keten
De drukker wil wel duurzaam drukwerk leveren, maar wil de ontwerper geen beperking opleggen. De opdrachtgever wil wel klimaatneutraal drukwerk, maar haakt vaak af bij de eventuele meerkosten. Hoe betrekken we alle partners uit de keten? En hoe kunnen we de milieu-impact van printmedia beoordelen?
Lees hier ook de voordracht van Arie Lenoir THINK GLOBAL, ACT LOCAL

De sprekers waren:
Lenoirschuring  (Arie Lenoir) over Drukwerk & Milieu: Think global, act local; Zwaan Printmedia + Beukers Scholma over een experiment in papier- en inktgebruik; Drukkerij Raddraaier | SSP (Jochem Öfner) + Sandra Kassenaar over onder andere ‘O Wonder: magazine on green culture’ Drukkerij Tuijtel (Marco van Aggelen) + Roos Stallinga over ‘Ride with me’ en klimaatneutraal drukwerk Wifac (Wim van Dijk) + Rodi Media (Dick Ranzijn) over de verduurzaming van het drukken van kranten.

Bekijk hier het fotoverslag van de Expert meeting Drukwerk & Milieu.