Het creative proces tijdens het ontwerpen, produceren en publiceren van allerhande zaken verschuift inmiddels meer en meer naar de besloten omgeving van computers en het Internet. De voordelen liggen voor de hand: het ontwerpen is sneller en efficiënter geworden. Communiceren over ontwerpen gebeurt in een oogwenk; nieuwe ideeën zijn met een muisklik wereldwijd te verspreiden, het publiceren van werk via blogs of sociale netwerken gebeurt binnen seconden. De praktische tijdgebonden en ruimtelijke afstand tussen concept, uitvoering en distributie is verdwenen, hetgeen wellicht niet altijd een pluspunt is. Juist de toegankelijkheid van nieuwe beelden en het hoge tempo waarin zij circuleren blijkt soms ook een belemmering te zijn voor het vormen van originele ideeën. Een uniek ontwerp wordt snel opgenomen en doordat veel ontwerpers teruggrijpen op dezelfde inspiratiebronnen dreigt de diversiteit van het werk af te vlakken.

In het verleden heb ik een aantal jaar als beeldhouwer voor theaters en tentoonstellingen en als restaurator gewerkt, voordat ik uiteindelijk de stap maakte naar grafisch ontwerp. Een van de meest plezierige aspecten van het beeldhouwen bestond uit de dialoog met het materiaal: het handmatige bewerken van een materiaal en de daarbij ontstane processen tijdens het creëren van objecten waren een bron van inspiratie. Het ontwerpen zonder een ctrl-z-vangnet, het learning by doing, leidde vaak tot onverwachte resultaten en ook tot een diepgaand begrip van, en respect voor, materialen en processen.

scene uit de documentaire 'Les metiers du Bois' van Jacqeline Veuve

De vraagstukken waar ik tegenaan blijf lopen zijn dan ook: Wat is (nog) de educatieve waarde van ambacht? Wat kunnen we leren van de handeling van het maken? Is handwerk nog relevant in de huidige ontwerppraktijk? Samen met de fotografe Antje Peters ben ik daarom in 2010 aan een serie publicaties begonnen: ‘The Books of’. ‘The Books of’ onderzoekt deze thema’s door het creatieve potentieel en de intrinsieke kwaliteiten van ogenschijnlijk alledaagse materialen als papier, hout, glas, klei, keramiek en steen op een voetstuk te plaatsen.

The Book of Paper

Het eerste deel in deze nieuwe reeks is ‘The Book of Paper’. Van zakdoekjes tot wegwerpkoffiebekertjes en melkpakken, papier speelt een integrale rol in ons dagelijks bestaan. Papier in al zijn vormen, soorten en toepassingen is zo alomtegenwoordig dat we ons niet meer bewust zijn van de soms geniaal eenvoudige constructies  en vondsten waar we elke dag ongemerkt gebruik van maken.

onze inspiratiebronnen

onze inspiratiebronnen

In de afgelopen maanden gingen we intensief onderzoek doen naar de geaardheid en eigenschappen van het materiaal zelf; er zijn twaalf papier-sculpturen ontstaan. Deze sculpturen zijn gebaseerd op alledaagse papieren producten. Het zijn complexe objecten van papier, die de esthetische waarde van het materiaal aan het licht brengen. Vervolgens werd er beeldend onderzoek gedaan naar hoe de sculpturen gefotografeerd zouden kunnen worden. Een van onze inspiratiebronnen was het boek: ‘Vorm en functie in de natuur’ door Fotograaf Andreas Feininger, uit 1956. Een boek met paginagrote zwart-wit foto’s van planten en dieren. De foto’s zijn van zo dichtbij gefotografeerd, dat de structuren en vormen van de objecten overheersen. Door de nadruk te leggen op hun vorm transformeren planten en dieren tot ware sculpturen. Deze klassieke en tijdloze stijl, waarin de fotografie een eenheid vormt met het materiaal, wilden wij terug zien in het boek.

papierkunst

Naast het fotografische gedeelte bevat The Book of Paper een tiental essays over unieke benaderingen van papier. Kunstenaars, architecten en wetenschappers komen aan het woord. De verhalen geven de diversiteit, historie en ontwikkeling van het materiaal weer. De nadruk ligt hierbij op de hedendaagse rol van de materie; van origami tot opvouwbare NASA-telescopen, van kartonnen architectuur die aardbevingsproef is tot het gebruik van papier als therapeutisch gereedschap. De komende weken willen op dit blog verslag doen over een aantal projecten uit het boek, beginnend met het Cardboardia Festival, een initiatief van de Russische kunstenaar Sergey Korsakow. Cardboardia is een tijdelijke stadstaat in het hart van Moskou, een rollenspel en sociale ontmoetingsplek tegelijk, voor alle leeftijden en bevolkingsgroepen, waarin de deelnemers voor één week de realiteit achter zich kunnen laten en gezamenlijk aan hun eigen visie van een (kartonnen) wereld werken.

We zijn door de bevolking van Cardboardia uitgenodigd om van 12 t/m 17 januari workshops en lezingen te geven. In de komende editie van “Papier en Kunst” zullen we uitgebreid over onze ervaringen berichten.

Cardboardia dierentuin