Weet je nog vroeger? In elke auto lag een dik stratenboek. Had je die niet, was je verloren. Het was namelijk de enige kans om überhaupt een bepaald adres te vinden. Daarna kreeg je de routeplanner op internet. Je had geen PC in de auto, dus nam je een uitdraai mee. Nu hebben we het navigatiesysteem in de auto. Wat een uitkomst! Maakt niet uit als je op de route nog even beslist ergens anders langs te gaan. Je toetst het in je apparaat en hij brengt je naar de plaats van bestemming.

Hetzelfde fenomeen gebeurde met het telefoonboek en de gouden gids. Herinner je je nog de twee dikke boeken ergens bij je telefoon?

De 'oude' Telefoongids/Gouden gids

Tegenwoordig zoek je een nummer meestal alleen nog via internet: of in de digitale telefoongids, of direct op de site van diegene die je wilt bellen. Ikzelf heb nog veel in bibliotheken rondgelopen. Daar kon je de benodigde informatie vinden voor je essay, je scriptie, je ontwerpopdracht. Mede daardoor was kennis vroeger macht. Meer dan nu. Want diegene die hét boek had, had de kennis in handen.

Voor dit artikel heb ik via internet onderzoek gedaan. En kijk maar naar het medium waarvoor ik schrijf: een blog. De naam blog kennen we pas sinds het internet. Maar dit blog gaat juist over papier! Dit tastbare medium, wat een bepaalde geur heeft, wat knispert, wat je kunt aanraken. Het medium wat tekst, foto’s, illustraties en inhoud de context geeft. Of sterker nog: aan de inhoud bijdraagt.

En daarover wil ik het hebben. Want hebben we papier eigenlijk wel nodig? Kunnen we tegenwoordig niet alles via internet opzoeken? Moet er nog iets gedrukt worden? Afgelopen jaar is er 20% minder papier verkocht. Barre tijden voor de papierindustrie, maar ook voor drukkers, boekbinders en alles wat in het verlengde zit.

Het begint al met de dagelijkse communicatie. Wanneer heb je voor het laatst een brief geschreven? Doet de fax het nog bij jou op kantoor? Het medium papier heeft plaats gemaakt voor sms, e-mail, social communities en Co.
Dan de homepages. Geen bedrijf wat niet meer zonder een eigen site kan om aan te geven wie je bent.
En sinds de tablet-PC’s zijn de e-books aanvaardbaar geworden. Eindelijk een mogelijkheid je PC in draagbare vorm mee te nemen waar veel meer inhoud in zit dan in welk boek dan ook.

Wat is dan nog het bestaansrecht van papier? Het zit hem niet in de weergave van informatie. De straten van Nederland en de telefoongids doen het prima op het scherm. Zelfs de gewone romans kunnen digitaal goed leesbaar zijn.
Ik denk dat papier wel degelijk een toegevoegde waarde kan hebben. Dus maak iets mét papier wat het digitale echt niet kan. Denk aan de al die tactiele eigenschappen van papier, de bijzondere afwerkingen van papier, de persingen, de uiteenlopende tinten, de gramsgewichten, de hardheid, de structuren. Werk met proporties, gewicht, pregen, foliedruk, speciale naaisels. Maak het los van alle digitale media, creëer hebbedingetjes, objecten.

Eigenlijk zou ik hier niet eens foto’s moeten toevoegen, want het digitale kan en moet niet alles van het medium papier weer willen geven.

Boek Sheila Hicks van Irma Boom

Visitekaartje van Taken by storm

Je kunt ook nog een stapje verder gaan. Maak er kunst van! Kijk naar Guy Leclef, Sarah Illenberger, Marion Bataille of Thomas Demand. Hier wordt papier uit zijn oorspronkelijke context gehaald, wordt tot kunstmedium verheven.

Paperworld van Guy Leclef

Maar je kunt het uiteraard ook in de gewone dingen zoeken. Juist de dingen die we dagelijks communiceren zouden vol van schoonheid en functionaliteit moeten zijn. Het moeten de dingen zijn waarmee we ons graag omgeven – de boeken die we graag op tafel laten liggen, de notitieboeken die we dagelijks aanraken, de gebruiksaanwijzingen die we graag willen begrijpen (grijpen!), de verpakkingen die ons gestimuleerd hebben iets te kopen.

Notitieboekje voor Antalis, ontwerp Dorothee Pape

Vandaar dat er degelijk markt voor papier is. Want je weet het: alleen het gedrukte overleeft (hoeveel boeken heb je weggegooid?). Al die mails verdwijnen in je overgrote berg aan informatie en het webartikel wat je zo graag las, is ineens niet meer vindbaar. Probeer het maar over een aantal maanden met dit artikel: Page not found.

Door Dorothee Pape