Onze bedrijfstak maakt revolutionaire ontwikkelingen door, los van feit dat het aantal grafische bedrijven en aantal werknemers aan het verschrompelen zijn, bespeur ik ook ontwikkelingen die hoop bieden.

Er zijn interessante parallellen te trekken tussen de muziekindustrie en de grafische industrie. In de eerste helft van de tachtiger jaren van de vorige eeuw verdrong de cd het vinyl. Polygram, het platenlabel van Philips, was nagenoeg failliet maar doordat Philips Classics als een der eerste volledig overging op het ‘persen’ van cd’s, herrees deze voormalig muziek gigant als een Phoenix uit haar as. Inmiddels is de cd nagenoeg verdrongen doordat muziek gedownload wordt en afgespeeld wordt op iPods, usb-sticks of via sites zoals Spotify.

Maar ondanks dit digitale geweld doet zich inmiddels ook een heel ander fenomeen voor. De vinylpersen van weleer staan 24/7 te produceren. Er blijkt behoefte te zijn aan ‘warmte’ in het geluid. De analoge techniek waarmee een LP vervaardigd wordt heeft een breder bereik en daardoor meer diepte, warmte en gevoel dan de steriele digitale muziek.

Ik zie inmiddels de eerste zichtbare tekenen dat er zich binnen de grafische industrie een soortgelijk proces aan het voltrekken is. E-readers, e-books, iPads en tablets hebben zich de afgelopen jaren diep ingevreten in de  wereld van de gedrukte media. Amazone, de Amerikaanse retailer, verkoopt een veelvoud aan e-books ten opzichte van de verkoop van het gedrukte boek. De New York Times verspreid wereldwijd, via een App die te downloaden is, in digitale vorm het laatste nieuws. Social Media hebben het doen schrijven van brieven of het versturen van ‘een kaartje’ nagenoeg doen verdwijnen. Maar al dit digitale geweld ontbeert toch een heel wezenlijk element, dat wat mensen verbindt, n.l. gevoel en emotie.

Drukwerk in welke vorm dan ook zet meer zintuigen op scherp dan ‘digitaal’. Hele volksstammen steken hun neus in een vers boek omdat het zo lekker ruikt. Maar ook het voelen van papier levert altijd een bijzondere ervaring op. Onlangs hadden wij bij ons een Workshop, gegeven door Arctic Paper, waarbij de toehoorders twee papiermonsters in handen kregen. Op de vraag wat het verschil was tussen deze twee papiersoorten, werd onder andere het antwoord gegeven ‘de temperatuur’.

De signalen die ik de afgelopen maanden bespeur en waar ik de parallellen zie ten opzichte van de muziekindustrie, bestaan uit verzorgde uitgaven met alle toeters en bellen maar in kleine oplagen. Met name grafisch ontwerpers voelen een sterkte drang om zich te uiten in gedrukte communicatie. Het boekachtige blijft het summum van genot voor grafisch ontwerpers om zoveel mogelijk zintuigen te kunnen bespelen. De juiste balans vinden tussen mooi getypografeerde teksten, de witruimten en afbeeldingen, gedrukt op tactiel papier is van een totaal andere grootheid dan het ontwerpen van bijvoorbeeld een website.

De vraag naar goed verzorgde grafisch producties is weer aan het toenemen, ongetwijfeld als reactie op de doorgeschoten digitalisering van de samenleving. Het probleem dat zich echter hierbij voordoet zijn de financiële mogelijkheden. De finale opdrachtgever wordt meer en meer geconfronteerd met slinkende budgetten waardoor het oplagen getal dan wel naar beneden moet gaan maar waarbij er tot voor kort geen kwalitatief antwoord gegeven kon worden hoe er dan toch een kwalitatief hoogstaande uitgaven gerealiseerd kan worden.

Inmiddels zijn er een aantal technische ontwikkelingen waardoor er in zeer geringe oplagen geweldige producties gerealiseerd kunnen worden.
Op verschillende niveaus is het volgende zich aan het ontwikkelen:

Papier:
Er zijn een aantal fabrikanten die zich meer en meer aan het toeleggen zijn op het ontwikkelen en produceren van bijzondere papiersoorten. Omdat de oplagen naar beneden gaan zijn verschillende papierfabrikanten mogelijkheden aan het creëren om per vel papier te kunnen bestellen. Maar ook op milieu gebied zijn er interessante ontwikkelingen, zoals energie opwekken door middels van windenergie en biomassa. De innovatie die de fabrikanten momenteel aan het doorvoeren zijn, is om hun assortiment zoveel mogelijk geschikt te maken voor digitale persen/printers.

Drukken/printen:
De kwaliteit waarmee momenteel geprint wordt is van een dusdanig niveau dat bij bepaalde producties er nauwelijks nog zichtbare verschillen waarneembaar zijn tussen drukken en printen. Met name de iGen4 van Xerox met matte toner levert een uitmuntend drukresultaat op.

Afwerking:
Doordat er binnen de papierindustrie behoorlijke innovaties zijn doorgevoerd m.b.t. het assortiment en de printkwaliteit van digitale systemen kan matchen met offset, staat de deur open om bijvoorbeeld boeken en brochures in oplagen te maken van slechts 1 exemplaar. Doordat de systemen er toe instaat zijn, de papierleveranciers zaken logistiek op orde hebben om aan deze veranderende vraag te kunnen voldoen zou je kunnen veronderstellen dat niets dergelijke producties nog in de weg staat. Maar dan kom je bedrogen uit, want waar laat je een boek in oplaag van bijvoorbeeld 1 exemplaar afwerken? De bestaande afwerkingsbedrijven richten zich op machinale producties van gemiddelde en hoge oplagen. Het machinepark is niet ingesteld op kleine oplagen. Het wonderlijke fenomeen doet zich nu dus voor dat voor kleine oplagen, die sterk aan het toenemen zijn, er gebruikt gemaakt gaat worden van kleine binderijen waar handafwerking nog gedaan wordt.

De afgelopen maanden heb ik een aantal zeer prestigieuze orders mogen maken in oplagen uiteenlopend van oplagen 16 tot 75. Deze producties werden allemaal geproduceerd op ongestreken papiersoorten, gedrukt op de iGen maar de afwerking was zeer divers. O.a. gecacheerde omslagen, afgewerkt met cahier- en singersteek of gebrocheerd met een open rug. Voor al deze typen van afwerking was het zoeken naar binders die dit nog aankonden, Binderij Rietveld in Rotterdam, is hiervoor een goed adres.

Maar bij deze producties doet zich ook een ander feit voor. De bestaande planningen zoals wij die al jaar en dag kennen zien er bij dit soort producties totaal anders uit. Ligt normaal gesproken het accent bij drukken of bij het bestellen van papier uit aanmaak, bij producties zoals hierboven beschreven ziet de planning er totaal anders uit. De druktijd bestaat uit een aantal uren, papier wordt meestal besteld uit magazijn maar de afwerking die normaal een dag of drie duurt neemt bij dit soort producties soms wel 5–7 dagen in beslag.

En hiermee komen mooie grafische producties aan op het niveau van het vinyl van de platenindustrie.

door Tim Beijer