Sinds 2011 interviewt De Monsterkamer ontwerpers over papier. Wat is hun favoriete papier, wat zijn hun inspiratiebronnen en hoe zien zij de toekomst van papier? De vragen zijn steeds dezelfde, maar de antwoorden verrassen.

Wat is je favoriete papier en waarom?
Vaak is dat een papier met een uitgesproken uitstraling, mits dat bij het ontwerp past. Mijn favorieten zijn ongestreken en off-white papier waarop nog wel full color kan worden gedrukt. Ook de wijze van productie en de gebruikte grondstoffen spelen een rol bij mijn keuze. Liefst kies ik voor een papier met FSC-keurmerk en minimaal zuurstofgebleekt (indien nodig). Lokaal geproduceerd zou helemaal geweldig zijn, zodat je bijvoorbeeld kunt meedenken met de molenaar die het papier maakt.

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
In Kunst Werkt! gaat het vooral om de functionele rol van het papier: Invercote G Invercote G: Sulfaatkarton bestaande uit 3 lagen en met een driedubbele halfmatte coating op de achterzijde. Het gecoat oppervlak biedt geavanceerde afdrukken van beelden. De witheid van Invercote G zorgt voor een hoog contrast en kleurweergave. voor de omslag, en Maxioffset Maxioffset is een houtvrij offset papier. voor het binnenwerk, met als toegevoegde waarde de uitstraling van een zo open mogelijk papier. Ik heb voor een bijzondere catalogus met veel afbeeldingen en verschillende tekstlagen een ongestreken papier gekozen, omdat het boek naast catalogus ook een werkboek is. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de gedichten op een crèmekleurig ongestreken papier zouden worden gedrukt, maar dat kon vanwege het beperkte budget niet. Wél kon ik de opdrachtgever ervan overtuigen dat lithografie nodig is voor de foto’s, en dat heeft Colorset in Amsterdam perfect verzorgd voor dit drukwerk.

Omslag van het boek ‘Kunst Werkt!’

Een spread uit het boek ‘Kunst Werkt!’

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Papier is voor de ontwerper zoals het bouwmateriaal voor de architect – het is de basis van het ontwerp en versterkt bij de juiste keuze het ontwerp. De uitstraling van het papier bepaalt de sfeer die in de opdracht is vastgelegd. Helaas is het vanwege een krap budget vaak niet mogelijk om met bijzonder papier te werken. Toch neem ik altijd de tijd om een aantal soorten papier voor te selecteren, rekening houdend met de kosten en het doel. Uiteindelijk wordt vaak een papier gekozen dat de drukker op dat moment kan aanbieden. Maar als ontwerper kun je hier wel degelijk invloed op hebben.

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Bij Hijman Ongerijmd in Arnhem kwam ik Levenswerk II van Margriet Luyten tegen, met intrigerend dun papier, dubbelgevouwen en prachtig bedrukt. Hierbij gaat het om de documentatie van filmisch werk van Luyten – de reden waarom ontwerper Bart Smit van De Twee Snoeken heeft gekozen voor de Japanse bindwijze met een doorlopend vrij dun papier: Amber Graphic Amber Graphic is een wit, ongestreken papier dat gebruikt wordt voor boeken, handleidingen, reclamedrukwerk, brochures en catalogi, in één kleur of full colour. Dit brede toepassingsgebied is mogelijk dankzij het brede gamma aan gramgewichten. Amber wordt specifiek gewaardeerd omwille van de vlotte verwerkbaarheid op de pers en de goede bedrukbaarheid.. Hier komen papier, ontwerp én uitvoering prachtig samen.

Spread uit het boek ‘Levenswerk II’ van Margriet Luyten

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Arnhem, waar ik sinds drie jaar woon, is van origine (ook) een papierstad. Langs de levensader van de stad, de Sint Jansbeek – de Rijn werd pas later bij de stad gehaald – stonden er zeker twee papiermolens: één helemaal aan het begin, waar nu de Parkweg loopt, met schoon water en dichtbij het hout in het park, en één in de stad die bruin papier maakte. Zo’n lokaal aanbod zou fantastisch zijn, liefst met de mogelijkheid om bij te kunnen sturen naar gelang het ontwerp.

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Er zijn gelukkig nog heel veel soorten papier, maar vanwege krappe budgetten en beperkte mogelijkheden dreigen veel mooie soorten wel uit te sterven. Daar moeten we als ontwerpers voor waken, door overtuigender uit te leggen waarom precies het gekozen papier zoveel toevoegt. Juist nu, in deze al zo gedigitaliseerde, gladde, en – zeker op dit moment – koude wereld.

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonsters en/of collecties te komen?
Via een instituut als De Monsterkamer en ook de lokale drukker is dat goed te doen. Echter, vaak ontbreken secundaire gegevens zoals afkomst, waterverbruik en andere informatie die tegenwoordig steeds belangrijker zijn om aan de eisen van duurzaamheid en circulair te voldoen. Het is tenslotte dé uitdaging om in 2050 zover te zijn dat alle producten dan circulair zijn. Gelukkig geldt voor de meeste papieren nu al dat ze prima hergebruikt kunnen worden.

Hoe zie je de toekomst van papier?
Papier zal niet verdwijnen, het blijft een onverslaanbaar opslagmedium mits er geen papiervisjes in de buurt zijn. Het is aan ons, ontwerpers, om door de bewuste keuze van papier voor een prettig voelbaar product in de handen te zorgen, waardoor het een hebben-dingetje wordt. Gelukkig leeft dat besef zeer bij vele vormgevers, zodat ook in de toekomst nog steeds boeken zullen worden gedrukt.

Interview door De Monsterkamer met Herlof Schürmann