Wat is je favoriete papier en waarom?
Dat heb ik eigenlijk niet. Ik ben heel pragmatisch, het meest afzichtelijke, knakkende hvo-tje kan, als het past, ineens mijn lievelingspapiertje zijn.
Ik word wel altijd heel blij van die vetvrije, bedrukte papiertjes, die je in Frankrijk of Spanje gewoon nog bij de slager krijgt. Of de knisperende Sinaasappel-wrappers. Daar ziet het drukwerk er fantastisch op uit. Ik wil er nog altijd zelf iets mee doen, maar het is er helaas nog niet van gekomen. Het papier waar ik het meeste mee werk is papier van Munken. Dat is zo’n beetje altijd goed.

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
Jaren geleden maakten we een tijdschrift dat gedrukt werd op 135 grams Job Parilux Silk (Scheufelen), misschien wel een van de mooiste kunstdruk papiersoorten die er is – tweezijdig drievoudig gestreken! Voor één uitgave zouden we hun nieuwste variant, ‘Job Parilux Gloss Art’ gebruiken. Een superglossy papiertje. Het blad werd alleen gedrukt bij Roto Smeets in Weert op een enorm grote pers; 40 pagina’s(!) op een vel. Door dat grote formaat en het super gladde papier ging alles op de pers schuiven en konden we niet verder drukken. Gelukkig hebben ze wel de eerste veertig pagina’s op het papier afgemaakt.

View on Colour, omslag, gedrukt op Job Parilux Gloss Art

Ook moet ik denken aan een krant die ik samen met Jeroen ‘Shamrock’ Klaver heb gemaakt in Suriname; Paramaribo Post, een soort wekelijkse opinie bijlage van de Ware Tijd. Dit werd gedrukt op het allergoedkoopste krantenpapier dat bestaat. Door de enorm hoge vochtigheidsgraad in het tropische Suriname, vielen de vezels en inkt letterlijk van het papier af bij het omslaan van elke pagina. Gitzwarte tafel en handen, en een lege krant als je hem uit had.

Paramaribo Post, gedrukt op het allergoedkoopste krantenpapier dat bestaat

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Het is heel belangrijk, onlosmakelijk eigenlijk. Maar soms moet je het ook doen met de goedkope online verzameldrukwerkdrukkers-mc. Dan pas je je vormgeving daarop aan.

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Te veel om op te noemen. Kijkend in mijn boekenkast kom ik de boeken van Swip Stolk tegen. Swip Stolk – Master forever (Snoeck Ducaju & Zoon, 2000) en Swip Stolk – Is getekend – zwart op wit (De Buitenkant, 2009). Hij weet ongelofelijk veel van techniek en zijn boeken staan vol met de meest fantastische druktechnieken en veredeling. Hij gebruikt ook veel verschillende papiersoorten, van calqueer tot glossy, gekleurd, ivoor en linnenpersing, allemaal door elkaar en uiterst precies. Bijzonder!

Swip Stolk – Is getekend – zwart op wit

Experimental Jetset hebben mooie papierkeuzes voor catalogus voor de Purple tentoonstelling Elysian Fields in het Centre Pompidou gemaakt.

Piet Schreuders heeft in zijn vele bijzondere publicaties ook altijd een goed oog voor papier. Zo heeft zijn laatste uitgave van De Poezenkrant – Poes in verdrukking en verzet 1940-1945 (Nr. 57, 2013 – isbn 978 94 6190 049 4) schutbladen van verduisteringspapier!

Ook heb ik veel prachtige oude Amerikaanse en Japanse uitgaven met geweldig papier van weleer, die ik ook vaak speciaal om die reden koop.

En laatst kocht ik voor mijn nichtje Het Muizenhuis – Sam & Julia van Karina Schaapman (vormgeving Werkplaats Amsterdam. Rubenstein, 2011 – isbn 978 90 4761 111 0). Dat heeft geweldig papier. Het lijkt wel stof, zo zacht en soepel als het valt. Ik heb speciaal nog een exemplaar voor mezelf gekocht.

Het Muizenhuis – Sam & Julia van Karina Schaapman

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Ik maak voor Oog & Blik veel graphic novels. Die zou je, voor de leesbaarheid het liefst op een zacht, ongestreken, opdikkend, natuurwit papier drukken, maar door de soms volle kleuren en gedetailleerde lijnvoering moet je haast wel een spierwit, gestreken soort gebruiken. Ik ben dus vaak op zoek naar een gestreken, houtvrij papier, dat toch nog op papier lijkt. Furioso van Proost & Brandt lijkt er wel een beetje op, maar het vergeelt snel [is uit de handel, red.].

Voor Typex’ Rembrandt (Oog & Blik | De Bezige Bij, 2013 – isbn 978 90 5492 396 1) is er voor 135 gr. GardaPat Kiara 1.3 gekozen – het werd in Spanje gedrukt, waardoor de keuze beperkt was i.v.m. leveren. Ik heb de witste variant gekozen, zodat het beeld qua kleur niet beïnvloed zou worden door het papier. Vervolgens heb ik een wit papiertje ingescand en om al het vrijstaand gemaakte beeld gezet. Verschrikkelijk veel werk, maar nu zijn Typex’ geweldige tekeningen op kleur en heeft het toch een beetje dat ‘papiergevoel’, hoewel het natuurlijk totaal anders aanvoelt. Op zich vind ik dat ook het leuke van deze tijd, dat je alles heel makkelijk kan faken.

Typex’ Rembrandt

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Lastig is dat je soms met uitgevers werkt die zelf de papierkeuze bepalen. Ik geef dan aan een bepaald papier voor ogen te hebben wat goed bij de auteur past, wat ze vervolgens naast zich leggen en met iets totaal anders komen. Dit pakt niet altijd even goed uit. Het heeft gek genoeg niet eens altijd met geld te maken, want ze komen soms met alternatieven die veel duurder zijn, maar volkomen ongeschikt. Gelukkig werk ik ook met mensen waarmee je samen tot een mooie oplossing komt. Met Sasja Knöps, die de productie doet bij Uitgeverij Podium, gaan er rustig tien voorbeeldboekjes heen en weer tot we de perfecte oplossing hebben. Dat is heel prettig werken!

Een ander probleem is dat veel drukwerk verdwijnt naar goedkope buitenlandse drukkers. Heel erg jammer, want we hebben een grote en rijke traditie als het om drukken gaat en persoonlijk verlies je het contact met de drukker; even bij de pers staan is er niet meer bij als het in China gedrukt wordt. Maar daarmee ‘verdwijnt’ ook het papier naar het buitenland. Collecties zijn vaak niet te leveren, heel anders of soms ook erg beperkt. Vooral in China moet je altijd maar weer afwachten wat je uiteindelijk krijgt.

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonster en/of collecties te komen?
Ik denk dat het wel makkelijk is. Misschien heb je niet meer alle collecties in huis, maar je kan altijd bij een drukker langs gaan om door de collecties heen te snuffelen. Vaak heb je ook wel een idee wat je ongeveer wilt en dan kan een papierleverancier of drukker je goed verder helpen. Uiteindelijk weten zij ook precies wat het papier op de pers doet. Mensen als Ed van den Ham van Euradius, Ten Brink & HooibergHaasbeek en Stefan Kirschner van Igepa hebben me vaak geweldig geadviseerd.

Hoe zie je de toekomst van papier?
Het zal altijd blijven bestaan, maar het zal wel flink minder worden. Veel leeswerk doe je natuurlijk al op het scherm, maar mooie uitgaven zullen altijd wel blijven.
Veel bijzondere papiersoorten verdwijnen wel. Dat is jammer, want een aantal jaren geleden had je de meest krankzinnige papiertjes voorhanden. Ik heb laatst nog na het opruimen een tas vol oude monsters aan mijn lieve vriend Peter Pontiac gegeven. Hij maakt schitterende illustraties met allemaal verschillende uitgeknipte papiertjes.
Misschien dat het door de globalisering uiteindelijk makkelijker gaat worden, papier uit bijvoorbeeld Japan over te laten komen. Dat is nu nog vrij lastig.

Peter Pontiac, illustratie gemaakt met verschillende soorten uitgeknipte papiertjes

door Borinka