Toen mij werd gevraagd een artikel over papier en innovatie te schrijven dacht ik: dat is een uitdaging voor een papier-milieuspecialist. Eigenlijk wel een goede uitdaging, want ik zit voor het zelfde probleem waarvoor menigeen zich gesteld ziet: “kan het ook anders of beter?”, “waar vind ik informatie?” of: “met wie kan ik even brainstormen?”. Ik moet er nog bij zeggen dat gezien mijn achtergrond – de laatste zeventien jaar ben ik papier/milieu- en duurzaamheidsspecialist – ik (milieutechnisch) kritisch sta tegenover zaken die ons als innovatie verkocht worden. Het wordt dus een ander stukje dan u misschien verwacht.

Eerst een analoge geschiedenis. Eerst was er de LP op vinyl met een nog steeds verbazingwekkende geluidskwaliteit. Om meer te kunnen opslaan kwam de CD, de gedigitaliseerde versie, eerst in 14 bits later 16 bits. Die CD’s vertoonden na een aantal jaren al CD rot, hele collecties kon je zo weggooien. Om nog meer te kunnen opslaan kwam de MP3. De hoeveelheid informatie nam wel toe maar de kwaliteit ging steeds meer achteruit, op zich niet echt onlogisch. Elke muziekliefhebber weet dat de LP nog steeds de beste kwaliteit heeft, ook na 30 jaar mits niet gedraaid met een spijker. Elke insider weet dat de zogenaamde “Mastertapes” kwalitatief nog veel en veel beter waren en zijn. Alle stappen die tot een steeds slechter product lijden zijn ons verkocht onder mom van “innovatie”.

Voor andere consumentenproducten geldt eigenlijk hetzelfde. Toen woorden als “verdienmodel” voor het bedrijf en “nieuwste verbeterd model” voor het product hun intrede deden betekende dat vrijwel altijd een slechter product voor een lagere prijs met een kortere levensduur. We zitten nu met een zee aan producten opgescheept die zogenaamd backwards ontworpen zijn. Dit is de eindprijs voor de consument (want die heeft de concurrent ook), dit wil het bedrijf verdienen dus dit bedrag(je) hou je nog over voor grondstoffen, productie en transport. Producten die net na afloop van de garantieperiode stuk gaan, niet meer te repareren zijn en dus op de grote afvalhoop gaan. Ons allen verkocht onder de noemer “innovatie”. Dus als innovatie het verkoopargument is, wees duurzaam op uw hoede.

We komen steeds meer tot de ontdekking dat verduurzamen een hele goede drijfveer is voor echte innovatie. Het milieu minder belasten zet een belangrijk stempel op productontwikkeling en innovatie.

Papier en innovatie, een contradictie in terminus of…. Ik hoor u al zeggen “wat is er nou de laatste tientallen jaren aan het product papier veranderd?”. Meer dan u denkt. Ik geef u twee voorbeelden die de creatieve ontwerper misschien niet direct aanspreken, maar op het gebied van minder milieubelasting voor industrie en transport van groot belang zijn:

In de industrie worden vloeistoffen in bulk, – containers van 500 of 1000 liter – vervoerd. De verpakkingen hiervan zijn kunststof containers met vaak een metalen krat als bescherming. Nadeel: als het geheel leeg is en weer teruggaat naar de vloeistofproducent is de container nog steeds zwaar en neemt evenveel plaats in als op de heenrit. Het Nederlandse kartonbedrijf  Smurfit Kappa dacht “als we dit nou eens lichter en opvouwbaar maken”. De Liquid Packer bestaat uit een golfkartonnen container voorzien van een kunststof binnenzak. Voor het afvullen uitklappen en na gebruik inklappen. Het karton is direct te recyclen. Dus minder retour emballage.

Met de One-Trip Liquid Packer 1000® bespaart u tot wel 30% in de totale distributieketen! Dankzij deze eenmalige, recyclebare verpakking. Copyright: Smurfit Kappa, www.smurfitkappa.com.

De meeste goederen worden getransporteerd op een pallet, hiervoor gebruiken we nieuw hout. Dit kan natuurlijk ook op een kartonnen pallet gemaakt uit recycled materiaal. Die weegt minder en kan direct gerecycled worden zodat retourtransport van houten pallets en houten kratten niet nodig is.

Omdat het in de industrie over grote hoeveelheden gaat, met de evenredige milieubelasting, zijn dit vanuit meerdere oogpunten, ook milieutechnisch, zeer aansprekende innovaties. Maar ook op een ander vlak zijn er aansprekende voorbeelden. Een hersluitbaar kartonnen doosje zodanig ontworpen dat kinderen het niet open krijgen, voor medicijnen bijvoorbeeld.

Locked4Kids. Dit hersluitbare kartonnen doosje met kunststof PET-blister, biedt medicijnfabrikanten de mogelijkheid om producten op een kindveilige manier te verpakken. Copyright: www.locked4kids.com.

Moraal van het verhaal: papier/karton is een duurzaam materiaal gemaakt van hernieuwbare grondstoffen (mits voorzien van een PEFC of FSC certificaat) en is zeer makkelijk te recyclen om er weer opnieuw papier/karton van te maken. Van papier/karton kun de telkens weer nieuwe toepassingen worden ontwikkelen die andere materialen (vaak uit aardolie gemaakt) vervangen. Het nieuwe product is lang houdbaar of direct recyclebaar.

Ware innovatie is nieuwe toepassingen en producten maken uit duurzame, hernieuwbare en recyclebare grondstoffen, die minder milieubelastend zijn dan de te vervangen producten. Dus papier/karton is een intrinsiek innovatief materiaal.

Wat kun jij als ontwerper, verwerker of gebruiker bijdragen aan verduurzaming door innovatie?

Door Gert Rieder