Op donderdag 5 februari was Astrid Vorstermans uitgenodigd om te komen spreken over haar werk als redacteur/uitgever bij Valiz. Vanwege de vele grafisch ontwerpers onder het publiek, stelde Astrid voor de samenwerking tussen uitgever en ontwerper centraal te stellen. Waar komen ieders capaciteiten en verantwoordelijkheden samen of zitten ze elkaar juist in de weg?

Fotografie: Justina Nekrašaitė

Valiz is een kleine uitgeverij opgericht door Astrid in 2003. Er verschijnen zo’n 12 tot 15 publicaties per jaar bij Valiz. Astrid Vorstermans werkt nauw samen met Pia Pol. De niche waar ze zich op richten is de internationale boekenmarkt met kunst als hoofdthema, waarbij theorie een belangrijke plek inneemt. Naast het uitgeven van boeken, organiseert Valiz regelmatig evenementen. Zeker nu de boekenmarkt krimpt en veel gespecialiseerde boekenwinkels langzaam verdwijnen, is o.a. het deelnemen aan internationale beurzen een belangrijke manier om de doelgroep te ontmoeten, met lezers in gesprek te gaan en de visie van Valiz uit te dragen en verder te kunnen ontwikkelen.

Een grafisch ontwerper moet volgens Astrid meer kunnen dan mooie covers maken. Ze ziet grafisch ontwerpen vooral als het rangschikken van informatie; het op de juiste manier structureren en ordenen van inhoud. Het fysieke aspect van een gedrukt boek is voor haar ook heel belangrijk. Naast de structuur binnen in het boek zorgt de gekozen bindwijze, het papier en het formaat ervoor dat het boek opvalt en een eigen plaats verovert.

Valiz krijgt zo’n 10 aanvragen per week binnen van mensen die een boek willen uitgeven. Om goed te kunnen bepalen of een idee levensvatbaar is en past binnen de identiteit van Valiz, moet iedereen eerst een uitgebreide vragenlijst invullen. Deze vragenlijst zorgt er overigens ook voor dat er een communicatieve basis wordt gelegd, zodat er meteen duidelijkheid komt over de toekomstige samenwerking. Wat zijn de wensen en mogelijkheden, en welk onderdeel kan mogelijk voor frictie zorgen?

Een aantal van de vragen uit de lijst van Valiz:

– Wat is de balans tussen beeld en tekst: welke is belangrijker
– Wat is de reden, de urgentie om het boek te maken?
– Wat is de doelgroep?
– Is er een financieel plan? Zijn er bijvoorbeeld subsidies?

De samenwerking tussen uitgever en grafisch ontwerper is volgens Astrid een heel persoonlijk en intuïtief proces. Elke situatie en samenwerking is weer anders en heeft daarbij ook een eigen gebruiksaanwijzing. Bij het maken van het boek Whispers: Ulay on Ulay (een boek over het veertigjarige oeuvre van beeldend kunstenaar Ulay) is er inhoudelijk veel gesproken over hoe het boek qua structuur in elkaar moest zitten. Een ingewikkeld proces van 4 jaar met als resultaat een klassiek ogende buitenkant, aan de binnenkant een secuur uitgedacht systeem van teksten en foto’s die onderling aan elkaar gelinkt zijn d.m.v. verwijzingen in het boek.

Volgens Astrid werkt een samenwerking tussen ontwerper en uitgever het beste als er een open communicatieve sfeer heerst. Een gericht doel is heel belangrijk als je samen veel inhoudelijke problemen moet gaan oplossen. De rol van de uitgever is voor veel mensen in het begin vaak nog niet duidelijk, waardoor er misvattingen kunnen ontstaan. De taak van een ontwerper, vertaler of drukker is duidelijk, waarom staat een uitgever nu ook in de begroting? Men denkt vaak dat een uitgever er vooral bij is ‘for the money’, maar er is weinig te verdienen, daarom heet het vak ook ‘uitgeven’. Astrid heeft in de loop der jaren geleerd om haar positie en sterke kanten aan anderen duidelijk te maken, hetgeen de samenwerking en het resultaat ten goede komt.

Volgens de grafisch ontwerpers in de zaal kan een uitgever een waardevolle bijdrage leveren aan het distribueren en promoten van een boek, terwijl de schrijver of kunstenaar zelf vaak binnen zijn eigen netwerk blijft rondhangen met als gevolg dat de halve oplage in dozen op zolder blijft liggen. Aan de andere kant kan het juist ook een voordeel zijn als een kunstenaar zelf een boek uitgeeft, juist omdat hij precies zijn specifieke doelgroep weet te vinden en omdat dit zorgt voor diversiteit in het aanbod. Een uitgever kan ook een belangrijke scheidsrechter of bemiddelaar zijn tussen verschillende partijen en helpen bij het zoeken naar de juiste balans tussen wat de kunstenaar of schrijver wilt uitdragen en hoe dat het beste gecommuniceerd kan worden naar de buitenwereld. Het is niet altijd makkelijk, zeker als de belangen en ideeën van degene die het boek wilt maken, verschillen van die van de uitgever.

Het komt er dus uiteindelijk op neer dat een goede chemie en een open sfeer tussen alle partijen noodzaak zijn bij het maken van een boek, iets wat ook Astrid een paar keer noemde. Je hoeft de mensen waarmee je samen moet werken niet per se leuk te vinden, maar een gericht doel is wel belangrijk. Als na veel bloed, zweet en tranen, het boek eindelijk af is en het vers gedrukt in je handen ligt, vergeet je al die moeilijkheden tijdens het proces en ben je eigenlijk alleen maar heel trots. Kom maar op met het volgende project!

 Fotografie: Justina Nekrašaitė

Het activiteitenprogramma van De Monsterkamer in 2015 wordt ondersteund door Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.