Sinds 2011 interviewt De Monsterkamer ontwerpers over papier. Eén van de eerste interviews tien jaar geleden was met Hansje van Halem. Tijd voor een terugblik op de afgelopen tien jaar.

Welke ontwikkelingen zie je op het gebied van vormgeving, papier en drukwerk in de afgelopen 10 jaar?
Tien jaar geleden had ik met de regelmaat van de klok papiervertegenwoordigers op de koffie die hun waar aanprezen, je papiercollectie kwamen bijwerken en drukvoorbeelden lieten zien. Inmiddels ben ik het spoor bijster welke papierleverancier met welke is gefuseerd en waar toch al die gepassioneerde vertegenwoordigers zijn gebleven.

Hoe is jouw eigen praktijk in 10 jaar veranderd en houdt dit verband met de veranderingen in de wereld om je heen?
Ik zit inmiddels 10 jaar in dezelfde studio, op dezelfde stoel en achter eenzelfde soort beeldscherm. In 2013 bracht ik in samenwerking met Uitgeverij de Buitenkant een dik boek met mijn schetsen uit. Onbedoeld verschoven mijn opdrachten hierdoor in de richting van patronen en typografische illustraties toegepast op omslagen maar ook in de openbare ruimte. Aan de andere kant waren vanwege de nasleep van de kredietcrisis en culturele kaalslag van de ‘linkse hobby’ de subsidiepotten leeg aan het raken. Bij de boekopdrachten die nog voorbij kwamen, zag ik het ontwerp honorarium verschrompelen en (erger nog) de productiebudgetten werden ontoereikend om iets te maken waarvan mijn hart sneller ging kloppen. Waar ik eerst vijf tot zeven boeken per jaar ontwierp, moest ik in 2018 concluderen dat ik al een aantal jaar geen boekproductie meer had gedaan. Goddank heb ik geen moment stil hoeven zitten. Sinds 2017 ben ik verantwoordelijk voor de grafische stijl van Lowlands festival waarvoor we het grootste gedeelte van de tijd voor beeldschermen ontwerpen. Drukwerk wordt elk jaar minder en gaat over kwantiteit.

Advertentie voor Lowlands 2020 in een tijdschrift.

Wat is je favoriete papier en waarom?
Voor binnenwerk kom ik tegenwoordig vaak uit op een variant van Lessebo Lessebo heeft een licht ruw oppervlak dat het papier een robuust karakter geeft. Het papier is geschikt voor alle druktoepassingen waarbij een mooie beeldweergave samengaat met een natuurlijk papiergevoel.. Het heeft een goede natuurlijke textuur, de opdikking brengt je publicatie tot leven en het is in verschillende tinten beschikbaar. Liever richt ik me op uitgesproken omslagmateriaal. Zoals onlangs voor het boek Gerard Unger: life in letters waarbij een chocoladebruin ‘Balacron Atelier Tango Espresso’ Balacron is een veelzijdig covermateriaal, dat zich uitstekend leent voor diverse verwerkingsmethoden, volledig automatisch én handmatig. Balacron is een vinyl-gecoat papier dat onovertroffen resultaten geeft bij foliebestempeling, blind stempelen en zeefdrukken.  omslagmateriaal het startpunt voor het ontwerp werd.

Voor het boek Gerard Unger: life in letters – Christopher Burke ging ik samen met Jan de Jong van Uitgeverij de Buitenkant naar De Monsterkamer om een spannend omslagmateriaal uit te zoeken. Binnenwerk: Lessebo Design 1.3 White. Omslag: Balacron Atelier Tango Espresso met drie kleuren foliebedrukking (Van Waarden/KuiperDonse)

Kun je een voorbeeld geven van een ontwerp dat je hebt gemaakt, waarbij papier een bijzondere of juist heel functionele rol speelt?
In 2017 maakte ik in samenwerking met drukker/uitgever Jan de Jong mijn derde publicatie met lettertekeningen, schetsen en patronen. Jan bleek de drukplaten bewaard te hebben van de schutbladen die ik voor zijn boeken ontwierp. Hij herdrukte de patronen op restpapier met kleuren die hij voor andere projecten op de pers had zitten. De achterzijde bedrukten we digitaal en voegden een risoprint spread toe. Het werd een publicatie in offset, digitale druk, risoprint en foliedruk met 28 PMS-kleuren op 11 voor mij niet meer achterhaalbare papiersoorten van Igepa. Toen de roze glitterfolie bij KuiperDonse op bleek, drukten we verder met rood. En toen bleek dat de oplage van het binnenwerk hoger was dan die van het omslag, kwamen er een paar handjes vol witte edities met groene bedrukking en goudfolie (eigenlijk veel mooier). Klinkt als een zooitje, maar ik vind het kostelijk om de teugels te laten vieren, me te laten verrassen en zo een bijzondere, onherhaalbare productie tot stand te brengen.

Publicatie III – Hansje van Halem, Uitgeverij de Buitenkant 2017. 11 papiersoorten van Igepa. Offset in 28 pantone kleuren, digitale druk, risoprint en foliedruk. Verschenen in drie varianten foliedruk in twee soorten omslagpapier.

Hoe belangrijk is de papierkeuze in de ontwerpen die je maakt? Besteed je veel tijd aan het uitzoeken van papier?
Tegenwoordig zie ik mijzelf omslagen ontwerpen alsof ik een poster ga zeefdrukken: ik kies een gekleurd materiaal en, als de opdracht het toelaat, kleurenfolie en ga van daaruit ontwerpen. Het papier is hét startpunt en de inspiratiebron. Ik heb al een paar papiersoorten op het oog waar ik graag mee zou willen werken, maar waarvoor ik het project nog niet ben tegengekomen.

Kun je een ontwerp van een andere ontwerper aanwijzen waarvan de papierkeuze je aanspreekt?
Ik zie dat ik 10 jaar geleden deze vraag ook omzeild heb.

Zijn er dingen die je mist in het huidige aanbod van papier?
Voorheen was ik vaak op zoek naar een papier dat ik in mijn hoofd had en dat gaf altijd een gevoel van een concessie doen of iets missen. Nu ik me laat inspireren door wat er beschikbaar is, heb ik dat gevoel eigenlijk niet meer. Het scheelt dat ik bij De Monsterkamer in mijn zoektocht niet afgeleid word door papiersoorten die niet meer bestaan.

Wat is je grootste frustratie op het gebied van papier?
Kleine samples! Ik kreeg laatst een A4 sample voorgeschoteld van ‘Dalí Bordeaux’ Dali is een stijlvol Text & Cover papier met lineaire viltmarkering. Het is een stevig kwaliteitspapier dat kan ingezet worden voor zeer uiteenlopende toepassingen. dat ik heel geschikt vond, maar had die eerder uit de kleine papierwaaier faliekant had afgekeurd.

Is het voor ontwerpers makkelijk of juist moeilijk om aan informatie over papier, papiermonsters en/of collecties te komen?
De drukkers zijn de stad uitgetrokken, dus daar even aanwaaien om in hun kasten te snuffelen is minder vanzelfsprekend dan 10 jaar geleden. Ik heb geen idee hoe ontwerpers papier kiezen die niet de luxe hebben van De Monsterkamer in de buurt.

Brochures voor Groene Salon/ Blauwe Salon in Paleis Huis ten Bosch begeleidend bij de kunstwerken van Jacob van der Beugel en Scheltens & Abbenes. Omslag: So Silk, glamour green met foliedruk. Binnenwerk: Lessebo Design Naturel 130 g/m2, respectievelijk bedrukt met CMYK groen- en blauwtint.

Hoe zie je de toekomst van papier?
Grappige ervaring was dat mijn meest recente ontwerppresentatie voor een publicatie online plaats vond. Voor de presentatie fotografeerde ik mijn zelfgemaakte dummy. Het omslagmateriaal koos ik n.a.v. toegestuurde papiersamples voor een tweede presentatie. Zonder een scanner bij de hand lukte het me met geen mogelijkheid om de kleur en textuur realistisch te fotograferen. Maar het bleek dat Fedrigoni mooie digitale samples van Freelife Merida Hoogwaardig in de pulp gekleurd papier en karton. Gemaakt met 55% nieuwe vezels, 40% gerecyclede vezels en 5% katoenvezels. Viltmarkering aan beide zijden. op z’n website had staan. Die kon ik prima in mijn dummy-foto’s photoshoppen (en koos later toch voor ander papier). Fijn zou zijn als die digitale samples ook op A4 beschikbaar waren, dan had de textuur van het papier ook mooi naadloos in mijn digitale presentatie gezeten.

Interview door De Monsterkamer met Hansje van Halem